A unidade componse da desorde

Aínda que pode antollarse unha carga insoportábel en certos casos, ou ser algo anecdótico, ter unha artista na árbore familiar pode significar unha gran fonte de inspiración ou, incluso, unha vía "asegurada" de ocupación pola que tirar na idade adulta. Desde que tivo uso de razón, Bruno Arias (Vigo, 1988) sentiu unha grande influencia da súa tía, Xela Arias, malia que carecía de recordos máis aló do que mirou na tele ou lle contaron. Que en 2021 lle dedicaran as Letras Galegas supuxo un pulo para que Bruno se decidira a facer este documental tratando de indagar sobre os camiños da memoria a partir da súa tía finada cando el tiña cinco anos. Ao iniciar esta peza de introspección filosófica existencial, Bruno desexaba atopar entre os testemuños da súa familia que houbese alguén que lle contase que Xela xogaba con el. Pero Xela non era nada neneira, salvo para co seu fillo Darío, claro... Tampouco as imaxes de arquivo arroxaban luz neste sentido. Apenas un plano xuntos nunha comida familiar, e nin sequera ao carón, senón ao outro lado da mesa. Unha decepción que non lle impide seguir indagando sobre a inspiración daquelas persoas que nunca chegamos a coñecer e de como, neste caso, acaban construíndo sobre el unha parte da súa personalidade, dos seus intereses e das súas ambicións. Bruno dialoga en primeira persoa, máis ben borboriña, coa súa tía Xela. Usa un ton solemne, reflexivo, de confesión. Con todo, comeza o documental polo principio: o seu avó, Valentín Arias, tamén escritor, que non tivo influencia familiar, pois era fillo de labregos, pero si tivo grande influencia da Escola de Barreiros, un dos poucos centros educativos do franquismo nos que se podía falar galego e que promulgaba unha ensinanza libre e con arraigo na cultura e tradicións da Galiza. Xela tamén aprendeu alí, ao igual que os seus irmáns. Teatro experimental filmado, con intervención das actrices Lidia Veiga (A lei de Santos), Sheyla Fariña (A sombra da lei) e Melania Cruz (Dhogs), que se mestura con lugares baleiros, testemuños a cámara, intervencións do propio Bruno (cara o final) e as pertinentes imaxes de arquivo e vídeos caseiros. Todo nun aparente desorde cunha realización sen orde nin concerto, alternando realización de "guerrilla", con cámara en man e sen estabilizador, con planos meticulosamente coidados e encadrados, co que Bruno Arias consegue, curiosamente, compoñer unha unidade narrativa a partir desa mesma desorde, o que lle valeu ser finalista a Mellor Documental nos Mestre Mateo.