A última dunha saga

O cinema etnográfico adoita ser unha das mellores formas de elevar á categoría de universal a cultura, tradición, costumes e comportamento humano dunha zona concreta do planeta. Filmes coma Trinta lumes ou O que arde mostraron ao mundo que os Ancares e o Courel poden conectar cos usos e costumes de zonas remotas do Xapón ou Serbia, por exemplo. Algo semellante sucede co documental de Jacobo Lagüela, un filme dedicado á súa avoa Julia que se converte nunha homenaxe a todas as avoas do rural. Julia / Jacobo Lagüela / Galiza / 2022 / 70 min Un traballo de oito anos que comeza como un xogo entre o cineasta vilalbés e a súa avoa nos días de vacacións que pasa na Galiza antes de retornar ao Reino Unido, onde vive emigrado. Jacobo filma a rutina diaria da súa avoa na súa casa de Sancovade. Vestirse, tender a roupa, dar de comer ao porco, os coellos, recoller os ovos, andar á horta, pelar as patacas, facer unha tortilla. Rutinas diarias que se converten en poesía para a memoria colectiva de todas as persoas que temos (ou tivemos) familiares no rural. No prólogo nótase unha Julia algo incómoda coa cámara. Non sabe moi ben onde mirar e a realización semella improvisada. Unhas secuencias que calquera podería refugar na sala de montaxe, pero que Lagüela decidiu manter, non só polo valor sentimental que teñen para el, que tamén, senón porque describen á perfección a rutina no rural e tamén conforman un relato da evolución na relación avoa-neto que se foi producindo durante eses oito anos de gravacións que, en definitiva, foi tempo compartido entre eles. Da incómoda Julia do prólogo, pasamos a unha Julia que se vai soltando e sendo ela mesma descubrindo unha matriarca loitadora que mantén intacta a retranca e un envexábel sentido do humor malia ser consciente de que é a última dunha saga de agricultores. Non se pode coñecer a ninguén sen coñecer tamén o seu medio e a súa familia. Lagüela céntrase en cada recuncho da casa, que é unha personaxe máis; segue os paseos de Julia nas súas conversas coas veciñas e veciños da parroquia; e coñecemos á familia da maneira máis nosa: a través dunha comida familiar. A música de Baiuca mestúrase cunha acertada selección de gravacións e imaxes de arquivo cedidas pola Filmoteca de Galicia, sacadas do NO-DO ou da Fundación Carlos Velo, conseguindo esa conexión co pasado da Galiza, concretamente entre os anos 1927 e 1959. Un documental íntimo e persoal que lembra que "non hai que esquecer de onde vés". Tivo pase exclusivo a finais de febreiro no Auditorio de Vilalba. Axiña dará que falar.