O Coto dos Mouros

O val do río Miñor, co seu afluente o Vilaza, é un pequeno val costeiro que se abre ao mar na enseada de Baiona. Está delimitado polos montes Alba e Maúxo ao norte, a serra do Galiñeiro ao leste e a Groba ao sur, con alturas entre os cincocentos e os setecentos metros, polo que constitúe unha unidade ben diferenciada dos vales do Fragoso, a Louriña e o Baixo Miño que o arrodean polos mesmos puntos cardinais. E no medio e medio do val xorde unha elevación de media altitude que domina toda esta bisbarra, chamada Monte Castelo ou con outros nomes dependendo da perspectiva das aldeas veciñas. Un outeiro pétreo deste monte é o denominado Coto dos Mouros, antigo asentamento dunha torre medieval de privilexiadas vistas. Para acceder ao Coto dos Mouros podemos partir do lugar da Ariña, na estrada entre as parroquias de Vilaza e Parada. Xusto a carón do semáforo sobe unha estrada estreita entre casas cara ao lugar de Nandín, que pasa por riba da autoestrada e que, logo de oitocentos metros de percorrido e antes de acadar esta poboación, hai que abandonar nunha curva moi pronunciada para seguir de fronte por unha ampla pista en bo estado. Malia que é practicábel para vehículos, recomendamos camiñar o quilómetro de suave ascenso que entre piñeirais nos pon na base do monte, onde se atopa unha fonte e un merendoiro. O Coto dos Mouros elévase vinte metros sobre esta zona de acceso no que se construíron unhas escaleiras, pero no lado oposto a abrupta pendente prolóngase moitas ducias de metros. Trátase de tres ou catro moles de penedos graníticos en cuxo angosto cumio só se poden enxergar xa os rebaixes nas rochas para asentar as fiadas de pedra dos muros e murallas, pois nada resta da antiga construción. Algunhas referencias sitúan alí o chamado castelo de Senlle ou de Santa Helena, documentado a comezos do século XII e que perdeu a súa función a finais da Idade Media. Paraxe Val Miñor / Concello Baiona / Percorrido 5 quilómetros / Dificultade Media Un dos valores principais do Coto dos Mouros son as vistas, grazas á súa localización que se orienta cara ao poñente e onde se contempla o mar, desde Baiona até as Illas Cíes e con Monteferro nun lugar central, e malia a excesiva presenza de infraestruturas e eucaliptais arrasados polo lume. Outro dos atractivos son as curiosas formacións das pedras, cuxo granito erosionado e fendido deu lugar a ocos, covas e desprendementos, nas que a tradición popular situou lendas de mouros, tan habituais neste tipo de hábitats naturais e arqueolóxicos. Neste caso dise que os mouros cociñaban nas pías existentes no alto dos penedos, que posuían riquezas soterradas (a pedra de ouro) pero cuxa adquisición tiña riscos se dabas erradamente coa pedra de alcatrán ou que eses camiños baixo terra podían conducir ao Inferno, entre outras. A nivel xeográfico e xeolóxico, o Coto dos Mouros non é un elemento illado, ben ao contrario en toda a zona son moi numerosos estes outeiros de grandes bloques de granito moi alterados. Todo o Monte Castelo, e a súa contorna, está cheo destes picoutos -chamados sempre cotos-, e son tamén comúns na parte occidental do Galiñeiro, en Chandebrito e noutras parroquias limítrofes. A visita ao Coto dos Mouros, pola súa situación e historia, pode ser a porta de entrada ao coñecemento deses centos de cotos, elementos distintivos da paisaxe desta zona norte do Val do Miñor.