Mulleres valiosas que nos precederon

Diso vai a publicación Corenta mulleres tecendo xuntas que vén de editar o Consello da Cultura Galega (CCG), coordinada por Carme Adán e Montse Fajardo. E nese esforzo por visibilizar, achégannos a semblanza de mulleres pouco ou mal coñecidas que debemos incorporar ao noso imaxinario feminista. Velaí á soldadeira medieval María Balteira, adscrita á corte para cantar e bailar acompañada dun xograr. Muller transgresora, que sendo fidalga e posuíndo bens, elixiu o amor en liberdade e o pracer fronte ao claustro e o matrimonio. Un caso claro de discriminación foi o vivido por Nicolasa Añón, que sendo de familia de labradores acomodados e irmá do precursor do Rexurdimento, Francisco Añón, era analfabeta e, mentres coidaba dos animais, compuña poemas orais que aos 75 anos foron manuscritos por un mestre amigo do seu fillo. O emprego dunha linguaxe non sexista definiu a Corona González nas súas colaboracións no semanario nacionalista A Nosa Terra e na revista Céltiga, cando aínda era cativa a presenza de mulleres na prensa. Nelas, fala da emigración, da saudade, da necesidade de autoestima e, sobre todo, da importancia de mellorar a formación da nosa xente, nomeadamente das mulleres. A labrega María Grande, da aldea das Cortellas-Soutomaior, foi unha figura senlleira da nosa música tradicional, que recuperou a técnica interpretativa arcaica a dúas mans. Coñecida como Maruxa das Cortellas, a percusionista e etnomusicóloga Xulia Feixoo di dela que foi unha das tocadoras de pandeiro máis espectaculares do país, xunto a Concha do Canizo (A Gudiña). Todo comezou nas fiadas ou bailes comunitarios do rural nos que Maruxa, sendo aínda unha nena, sentaba ao carón das mulleres que tocaban. Mulleres da emigración A emigración marcou a vida da ourensá Jesusa Prado, que de rapaza chegou a Cuba en 1910 a carón do seu pai, socialista perseguido. El, faenaba nunha fábrica de lastros e alí Jesusa asistiu ás asembleas dos obreiros. Con 16 anos, quedou orfa e debeu traballar nunha tinturaría, aínda que ela devecía por escribir, e foi adquirindo unha sólida formación marxista. De novo en Ourense, será detida no tempo da frustrada Revolución de Asturias e, cando o golpe de estado franquista, pasou polos cárceres de Celanova, Bande e Ribadavia. Logo regresou a Cuba, onde foi unha das persoas máis respectadas da colonia galega e apoiou á Revolución de 1959. Josefina García, chamada Pepa Noia, naceu en Bos Aires de pais orixinarios de Leiro, no Ribeiro. Canda outras 13 mulleres, Pepa fundou o movemento das Nais da Praza de Maio, tras desaparecer en outubro do 76 a súa filla Mª Lourdes, psicóloga e profesora universitaria, ao seu paso pola Escuela Mecánica de la Armada, a ESMA de funesto recordo. Até a súa morte en 2015, todos os xoves do ano ao longo de catro décadas, Pepa, que recibira o recoñecemento de Cidadá ilustre de Bos Aires, acudiu á súa cita na Praza de Maio. As irmás Aurora e Manuela Liste, que deberon aturar malleiras e interrogatorios constantes dos verdugos, xuntaban roupa e alimentos para presos e fuxidos Na aldea de Ameneiro (Calo) viviu a familia Liste Forján, de pai canteiro e nai leiteira. Tiveron sete fillos que padeceron na mocidade a brutal represión franquista: dous asasinados, dous fuxidos no monte e outro distinguido no seu combate ao fascismo. As irmás Aurora e Manuela, que deberon aturar malleiras e interrogatorios constantes dos verdugos, xuntaban roupa e alimentos para presos e fuxidos. Aurora, a máis nova, visitaba aos detidos, fixo de enlace cos do monte e, ademais, seguindo os pasos da nai vendía leite polas casas en Compostela. De convicción comunista, chegou a militar no PCE, logo PCG, e máis tarde no PCOE, fundado polo seu irmán Enrique. Como deixou escrito a compañeira feminista Lola Ferreiro: “Na alameda de Compostela hai unha escultura de granito coa lenda “A leiteira de Calo”... Agardamos que o nome de Aurora Liste Forján sexa gravado algún día no pé da dita peza”. Á coruñesa do barrio da Gaiteira, Rosa Bassave, nada lle foi alleo ata o seu pasamento en 2012. Apreciada acá e acolá, foi a primeira muller en asumir en 2005 a Secretaría da CNT galaica e a súa vida foi un exemplo de compromiso coa loita de clases, co feminismo, coa nosa lingua, coa memoria dos/as vencidos/as, coa solidariedade internacionalista e coa reivindicación da militancia anarquista represaliada. Seguindo o ronsel desta oportuna publicación do CCG, precisamos afondar no coñecemento e reivindicación destas e doutras mulleres que, por ser traballadoras, foron invisibles até a II República, e, logo, por non aceptar o papel que lles reservaba o patriarcado tradicional imposto polo franquismo, padeceron persecución e retorno ao ostracismo.