Espazos públicos de calidade para vivir mellor

Pasamos tanto tempo no espazo público que o seu deseño condiciona a nosa calidade de vida. A cidade debe ser densa e compacta para ser sostible, mais tamén debe contar con suficientes espazos abertos de calidade para ser saudable. O urbanismo xoga un papel innegable no benestar das persoas e os efectos que o medio físico produce sobre a saúde non poden ser ignorados á hora de deseñar e construír os lugares que habitamos, incluídas as rúas e prazas onde transcorre unha parte importante da nosa vida. De épocas pasadas herdamos unha ampla colección de espazos públicos de gran calidade. As rúas e prazas históricas caracterízanse pola escala humana das súas dimensións, a riqueza de detalles e texturas das fachadas que as delimitan, a coidadosa adaptación ás condicións climáticas locais, a composición harmónica de diferentes materiais e cores, a durabilidade e beleza dos seus pavimentos, a presenza de árbores de gran porte e outros elementos naturais, a diversidade de usos dos edificios que as bordean e a aparición esporádica de fontes, esculturas, monumentos e outros fitos que sorprenden e orientan a quen percorre a cidade. Nos conxuntos históricos a calidade do espazo público non é un feito illado; é unha constante. Ermos sen árbores Pola contra, moitas rúas e prazas de nova creación exemplifican a trivialidade e uniformidade que asolan a cidade moderna. Trátase de espazos que non convidan a permanecer neles e, nalgúns casos, mesmo parecen ter sido deseñados co obxectivo de escorrentar os seus potenciais usuarios. Unha das imaxes urbanas icónicas da contemporaneidade é un conxunto de grandes edificios separados por espazos abertos amorfos e sobredimensionados cuxa única función parece ser a satisfacción dos requisitos que a normativa urbanística establece con respecto á superficie mínima de espazos libres e zonas verdes. Nas novas periferias residenciais abundan as prazas demasiado grandes, demasiado duras, demasiado impersoais e demasiado baleiras, ermos sen árbores que protexan do sol ou do vento e con bancos e outros obxectos dispostos de calquera xeito. Por que son tan hostís moitos dos espazos públicos contemporáneos? Os espazos libres non son bos per se; nas nosas vilas e cidades hai moitos baldíos desoladores de recente creación que non parecen ter sido planificados nin deseñados co obxectivo de construír lugares aptos para o encontro. Pouco ou nada contribúen ao noso benestar eses retrincos sobrantes entre edificios. A dureza monótona e insulsa —cando non hostil— de moitos espazos públicos modernos contrasta coa acolledora e serena beleza dos que herdamos doutro tempo. Temos un gran legado de espazos públicos formal e funcional-mente excepcionais que podemos utilizar como modelo A desidia con que parecen ter sido creados moitos dos lugares que hoxe debemos habitar contrasta co agarimo demostrado polos nosos devanceiros na construción de rúas e prazas de gran calidade. Temos un gran legado de espazos públicos formal e funcional-mente excepcionais que podemos utilizar como modeloTemos un gran legado de espazos públicos formal e funcional-mente excepcionais que podemos utilizar como modelo formal e funcional que aínda hoxe temos a fortuna de poder utilizar. Non obstante, o desleixo que impera nas actuacións sobre o espazo público non se limita ás novas periferias. A falta de coidado no tratamento de pavimentos, árbores, mobiliario urbano e outros elementos reprodúcese en moitas intervencións sobre rúas e prazas existentes e incluso nos centros históricos. A necesaria mellora da accesibilidade, que motiva moitas das obras actuais de reurbanización de espazos públicos, non pode significar a destrución dos pavimentos tradicionais —que tamén son patrimonio— nin debería implicar a transformación das nosas rúas e prazas en explanadas de asfalto pulido e formigón lavado. Calidade espacial A monotonía é inimiga do espazo público, pero os novos modos de produción industrial impoñen a estandarización. Desapareceu para sempre unha forma máis gradual e artesanal de facer a cidade que creou devagar moitos dos lugares que hoxe adoitamos escoller para tomar un café, ler un libro ou encontrar amigos. Así e todo, podemos tentar que os espazos públicos de nova creación teñan escala humana e calidade espacial, que estean correctamente orientados e protexidos das inclemencias meteorolóxicas, que teñan bancos cómodos e ben situados para conversar ou observar, que estean delimitados por edificios de dimensións e proporcións axeitadas e boa calidade arquitectónica, que estean cubertos con pavimentos durables onde se conxuguen estética e funcionalidade e que incorporen árbores e solucións baseadas na natureza para mitigar os efectos do cambio climático e mellorar o benestar dos usuarios. Por sorte, temos un gran legado de espazos públicos formal e funcionalmente excepcionais que podemos utilizar como modelo.