Recuperar a memoria: Creus e Carrasco

Covadonga Carrasco (Ribadeo, 1965) e Xoán Creus (Cee, 1966) fundaron o seu estudo na Coruña. Foi nesta mesma cidade onde en 2002 gañaron o concurso para o edificio da Fundación Luís Seoane. Así foi como arrincaron os encargos de grandes proxectos: museos, torres de vivendas, facultades ou reformas portuarias; algúns parados pola crise. Na actualidade seguen traballando pero con obras máis cativas, mais coas mesmas intencións. A base do seu traballo está en proxectar (pensar) desde a liberdade. Tratan de enfrontarse a unha nova obra libres de prexuízos. Cada proxecto é para eles unha oportunidade de comezar de cero, de volver pensar nos temas eternos: a luz, a paisaxe, os materiais, o paso do tempo; son ideas que permanecen desde o comezo da historia da arquitectura. Calidade ante todo Pensamento que está e estará alén as modas. A arquitectura de calidade caracterízase por intentar satisfacer as necesidades das persoas, antes que seguir as tendencias de cada momento. Os novos tempos supuxeron a redución dos orzamentos das obras, pero iso non significa reducir a calidade. O pensamento permanece aínda que non exista financiamento. A calidade da obra está máis relacionada co maxín dos autores e a implicación dos axentes que co diñeiro. "Cremos que no lugar sempre hai arquitectura e que a acción máis básica pode ser a de elixir, a selección do existente como parte da obra ou como obra en si mesma" Aínda que moitos arquitectos traten de crear o mito do xenio-creador solitario, a arquitectura é un labor colectivo. Covadonga e Xoán téñeno claro, sen un cliente que busque calidade e un construtor implicado no proceso, é impos facer boa arquitectura. Ten que haber complicidade no longo proceso de facer unha idea realidade. As obras non son só dos autores dos planos, cada persoa implicada no proceso conta, e quen máis conta é quen vai habitar ese espazo e facelo propio unha vez acabada a obra. Memoria O paso pola crise económica obrigou a pensar doutra maneira. Aínda que xa estaba presente na súa práctica profesional, a recuperación da memoria e a identidade fíxose protagonista dos últimos proxectos. A recesión económica serviu para darlle máis importancia ao patrimonio, tanto material como inmaterial, posto que as preexistencias dos lugares contan a historia da xente que as habitou. Noutro tempo, derrubaríanse as ruínas para borrar as pegadas da historia, mais agora estamos nun tempo de continuidade, é preciso o diálogo co pasado. O Vello Cárcere de Lugo levaba anos de decadencia ás portas da muralla. En 2009 convócase un concurso para intervir nel que o estudo gaña. A idea forte era a de conservar a memoria do lugar e abrilo á cidadanía, para o primeiro era imprescindíbel “limpar”. Os cambios de uso e o tempo foron desfigurando o edificio orixinal, o reto consistía en buscar baixo esas capas o vello cárcere, e nel conservar as pegadas do pasado. Unha vez conservada esa identidade e adaptado ao novo uso, era necesario compartilo coa cidadanía. Abríronse no muro novas portas, que transformaban o patio dos presos nunha praza pública. Coa intervención no vello cárcere non só gaña Lugo un novo espazo público e centro cultural, senón que tamén recupera parte da súa historia. Limpar ou simplemente escoller xa é unha decisión arquitectónica. Ás veces, un lugar está tan cargado de memoria que tan só hai que tratar de non molestar. No caso da rehabilitación da Casa de Man tratouse de entrar con coidado. Man, o alemán de Camelle, foi un artista-ermitán que chegou á Costa da Morte nos 60. Vivía nun pequeno refuxio ao pé do mar e alí foi onde morreu, mentres o chapapote do Prestige chegaba a súa porta. Desde aquela, a casa permanecía abandonada e deteriorándose xunto coas obras de arte que gardaba. O estudio interviu en 2017 para deixar o lugar tal e como estaba antes do abandono, con modestia e respecto. Tratou simplemente de reparar as cousas tal e como Man o faría e evitar que continuase a deteriorarse. Cremos que no lugar sempre hai arquitectura e que a acción máis básica pode ser a de elixir, a selección do existente como parte da obra ou como obra en si mesma Os mariñeiros facían as súas modestas casas cos materiais que tiña á man, chegaban a usar de trabes os remos, que daban como resultado vivendas longas e moi estreitas. Ao estudio encargáronlle en 2014 facer unha vivenda nova no casco vello dunha vila mariñeira. A Casa Chao ten tan só un ancho de 3,5 m e 16 m de longo. A vivenda foi galardoada con varios premios. O mérito reside en facer unha vivenda cómoda, acolledora e moi luminosa en tan pouco espazo e, ao mesmo tempo, pensar a vivenda como parte da vila. A casa supón un digno remate á mazá e mellora a imaxe urbana de Corcubión. Estabelece un diálogo entre a identidade dunha vila mariñeira, usando materiais tradicionais como madeira e pedra, e as formas da contemporaneidade. No lugar de Redonda existía unha edificación abandonada nunha gran parcela con vistas ao mar. Os clientes de Covadonga e Xoán mercaron o terreo para construír unha vivenda nova pensando en derrubar a existente. Eles suxeríronlle manter a vivenda que había e, ao mesmo tempo, facer unha nova: así naceu a Casa en Redonda. Idearon unha vivenda con dúas caras, unha que conserva a fachada tradicional e dá ao camiño e a outra completamente nova, que mira cara ao mar; pero que en realidade é a reinterpretación da galería tradicional existente. Deste xeito mantéñense a memoria do lugar, a identidade da aldea, sen renunciar ás necesidades dos novos habitantes da casa. Paisaxe Nos últimos anos asistimos ao aumento da sensibilidade co patrimonio e a memoria, pero o que revolucionou a arquitectura recente é a sensibilización ambiental. É practicamente un consenso social que a arquitectura que vén terá que ser máis respectuosa co medio natural. A cidadanía demanda edificios sustentábeis e de baixo consumo enerxético. Ademais, a natureza e a paisaxe deben entrar na arquitectura. A última obra do estudo polo de agora é un pequeno centro social en Cornido (Carnota). A aldea contaba cunha parcela con moita pendente e a necesidade de ter un lugar onde reunirse. Para reducir o impacto do novo volume, o estudo decidiu que o edificio fora soterrado parcialmente e se accedese desde a cuberta axardinada. Gáñase así un miradoiro e un xardín para as veciñas e veciños. O interior é un espazo único que permite múltiples usos, conta cunha única gran fiestra horizontal que achega moita luz e introduce a paisaxe da ría no interior. Esta xanela conta cun banco en cada extremo rememorando os parladoiros das vivendas da arquitectura popular, salientando así que aquel é un espazo de diálogo.