A caza en tempos de pandemia

A pasada semana, as federacións de pesca e caza da Galiza trasladaron á Xunta a súa disposición de colaborar na realización de "tarefas de control no territorio que contribúan ao mantemento da biodiversidade". Ante tal expresión de vontade, espertan dúbidas arredor da relación que existe entre caza e conservación dos ecosistemas. Por iso, sen entrarmos en debates arredor da ética da caza, é o obxectivo deste artigo analizar a efectividade destas prácticas con esa suposta preservación da biodiversidade -xa anticipamos inviábel-, así como a actitude de permisividade e indulxencia por parte da Xunta cos seus excesos. A conselleira de Medio Ambiente, Ángeles Vázquez, lembraba que nestes momentos só se permite de forma excepcional e como medida de control a autorización de determinadas accións cinexéticas ante supostos graves como danos xeneralizados á agricultura. Mais estes prexuízos da fauna nos cultivos -para os que non existe unha proxección de valoración certa e rigorosa- son sumamente insignificantes en comparación co impacto económico da brusca parada de toda actividade non esencial. Permitir que algunhas persoas poidan saír "altruistamente" de caza (e ter que agradecerllo) ten unha xustificación difícil para moitas individualidades e colectivos. Máis aínda cando está demostrado que a caza, por si soa, non é garantía para reducir os problemas na agricultura. A grave pandemia que vivimos pon de relevo que a protección da diversidade biolóxica ten que ser unha prioridade gobernamental. Así o proban estudos académicos, como a tese doutoral de Adrian Schlageter, Prevención dos danos de xabaríl. Consideracións para o manexo do xabaríl en agrosistemas altamente fragmentados (Universidade de Basel, 2015). A investigación conclúe que a eficacia da caza non é definitiva e que a redución dos danos depende en gran medida doutros factores. Destaca ademais a necesidade de incorporar procesos integradores de xestión na prevención, compensación e participación de todas as partes implicadas, así como indica a conveniencia de combinar unha caza ecoloxicamente equilibrada con feches eléctricos (alta efectividade) ou técnicas de disuasión (menos efectiva). A función da caza Ante isto, cómpre preguntarse: que función xoga a caza na nosa sociedade? Fundamentalmente constitúe un divertimento, ao que as persoas se achegan desde diferentes ópticas. Hai quen se dedica simplemente a gozar da súa paixón -unha maioría- sen prestar atención aos fins políticos e que procura practicala dentro da legalidade. Outros -os menos- compórtanse como auténticos depredadores fóra da lei, fan da caza unha práctica destrutiva e delituosa, sabedores de que nunca acontece nada. Por outra banda, atópase o que poderiamos chamar "lobby cinexético", ben relacionado coas estruturas do poder, submiso e compracente, con alta capacidade de influencia, que vende a caza como unha actividade imprescindíbel para o equilibrio natural. Mais tamén hai entidades que defenden unha práctica cinexética responsábel e crítica. Deste modo, cuestionan a celebración de campionatos e o seu afán recadador, a prolongación dos períodos de caza sen xustificación, os cambios normativos que levan a prácticas perigosas ou decisións como a de cazar nestes momentos. Por último, cabe mencionar a aparición doutras asociacións alienadas coa idea da fauna salvaxe como unha praga bíblica, máis pendentes de ordes de táctica política que da propia caza. Á parte, hai que destacar unha crecente sensibilidade social que avoga desde a súa prohibición até a necesidade de lle pór orde e control, con menor capacidade de incidir nas decisións da Administración, pero cunhas reivindicacións que van gañando peso. Desde unha óptica científica, a caza non é fornecedora de mellorar a biodiversidade, mantela ou controlala. Pola contra, actúa sobre poboacións de especies modulando a súa abundancia, polo xeral afondando máis nunha perturbación ecolóxica orixinal causada, moitas veces, pola propia actividade. Tampouco corrixe o deterioro, degradación e fragmentación dos hábitats onde se desenvolven estas poboacións. No entanto, asume graves deficiencias de xestión técnica, cunha minusvalía do coñecemento científico substituído por un pseudocoñecemento ecolóxico das especies. Mais o principal problema xorde do apoio nunha Administración pouco exixente co seu control e supervisión. Todo isto xera unha grave e crónica problemática ecolóxica. Especies ameazadas Esta entelequia pode espirse con moitos exemplos. O máis recente, unha Xunta que vén de autorizar a caza da rula e do paspallás no espazo protexido para as aves da Limia. Que hai de control da biodiversidade nisto? A Fiscalía do Estado insta a prohibir a caza da rula (Streptopelia turtur) nos territorios onde aínda se permite. Galiza é un deles, mais fixo caso omiso desta petición. De feito, a Comision Europea abriu un expediente infractor contra o Estado español pola falta de protección para a rula, ante o descenso constatado en Europa, en máis dun 40% da súa poboación en só dúas décadas. O paspallás (Coturnix coturnix), elixido pola Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO) ave de 2020, presenta un declive do 74% da súa poboación en 20 anos. Atendendo a estes datos, representa un atentado contra a biodiversidade permitir a caza destas especies, así como doutras aves migradoras, como a arcea, a becacina ou varias especies de tordos, en acelerado declive. Volvendo sobre unha das polémicas espertadas nos últimos meses, cómpre tamén preguntarse que mellora proporciona a caza de raposo, nomeadamente con cruentos campionatos. A resposta non parece apuntar cara ao argumento da biodiversidade, se consideramos que o raposo ten unha función ecolóxica reguladora fundamental sobre o control das poboacións de múltiples especies, entre elas os roedores que danan os cultivos. Apoboación de rula (descendeu en Europa máis dun 40% en só dúas décadas. O lobo é unha das especies emblemáticas da biodiversidade galega aínda catalogada como cinexética. A súa conservación pasa, segundo os expertos, por un impulso da cultura preventiva de protección do gando, que permita avanzar nunha problemática enquistada e fracasada durante décadas nas que só foi perseguida. Os niveis de práctica furtiva que existen no país so son posíbeis cando hai un costume de impunidade e non se sanciona o delito nin se presiona aos Tecores para que a combatan coa ameza de fechalos. Mentres tanto, mátase por volta dun cento de lobos anualmente, mediante esperas de noite, disparos de día nos lances nos que se presenta a ocasión, no decorrer de batidas para raposo ou xabaril, ou capturados en lazos co posterior tiro de graza. O lobo (Canis lupus signatus) é unha das especies emblemáticas da biodiversidade galega, para a que se vén reclamando desde hai anos a descatalogación como cinexética e inclusión como protexida, xunto ao impulso dunha cultura preventiva de protección do gando, para avanzar nunha problemática enquistada e fracasada durante décadas nas que só se aplicou a súa persecución. A declaración da Xunta da "emerxencia cinexética" polo xabaril supón unha sorte de "barra libre" que dá mostra da caótica tramitación do conflito. Mentres a Administración non centre o esforzo nun Plan de Xestión que combine actuacións máis alá da súa caza, continuarase nunha situación de difícil mitigación de danos e accidentes. Pandemia e biodiversidade A grave pandemia que vivimos pon de relevo que a protección da diversidade biolóxica ten que ser unha prioridade gobernamental. Temos que mudar a nosa relación co planeta e deixar de relativizar a riqueza, variedade, estrutura e funcionalidade dos ecosistemas. Hai un ano a ONU publicou un contundente informe sobre o estado da biodiversidade, sinalando que a destrución da natureza vai a unha velocidade nunca antes vista e cun millón de especies en situación de perigo de extinción, co que se precisaría un "cambio transformador" no modo de relacionarnos coa natureza. Segundo o Convenio de Nacións Unidas sobre Conservación e Uso Sostíbel da Diversidade Biolóxica (1992) a diversidade biolóxica "é a variabilidade de organismos vivos de calquera orixe, incluídos, entre outras cousas, os ecosistemas terrestres, mariños e outros ecosistemas acuáticos, e os complexos ecolóxicos dos que forman parte; comprende a diversidade dentro de cada especie, entre as especies e dos ecosistemas". Conceptos como riqueza e abundancia de especies, poboación, comunidades, ecosistemas, perturbación, resiliencia... son só uns poucos dos necesarios para entender os diferentes niveis nos que se sustenta a complexidade estrutural e funcional da diversidade biolóxica.