Arboricidio en Vigo

Coa chegada da pandemia da COVID-19 e o consecuente confinamento, a poboación mundial puido comprobar como o planeta volvía respirar despois de tantos anos sen descanso. O exemplo máis evidente de recuperación medioambiental resultou ser a recuperación da calidade do aire pola redución da emisión de gases a causa da diminución da actividade industrial e da case paralización dos transportes polas restricións de mobilidade. A moderación na actividade destrutiva do ser humano sobre a natureza provocou unha clara recuperación do medio natural en todo o planeta durante os meses de confinamento. Pero, como xa se supoñía, a situación sería só temporal. A talla de árbores en Vigo Do efémera que resulta ser esta situación de ecosustentabilidade serven como exemplo as recentes actuacións do Concello de Vigo que, mesmo en pleno confinamento, levou a cabo desmedidas tallas de árbores na cidade nos últimos meses, continuando co labor de modificación urbanística que comezara un par de anos antes. As tallas máis recentes foron as realizadas no parque do Castro en abril de 2020, seguidas polas da praza da Ronda de Don Bosco na que se destruíron dous dos catro cedros centenarios en xuño e os dous restantes no decembro pasado e, finalmente, a efectuada na ribeira do Lagares neste mesmo 2021. Ademais, as raíces da célebre oliveira, símbolo da cidade viguesa, poderían verse danadas a causa da construción do túnel entre a Porta do Sol e o Paseo de Afonso XII. Mesmo figuras tan representativas da cidade como Méndez Ferrín, Pedro Feijoo e Manuel Bragado mostraron o seu apoio a esa campaña apadriñando árbores cuxa retirada se anunciara O Concello argumenta a necesidade destas tallas polo mal estado das árbores e, no caso da maior parte dos exemplares retirados para a construción das ramplas mecánicas da Gran Vía, comprometeuse a replantalas no parque de Castrelos. Pero non toda a poboación viguesa dá por válida esta xustificación. Esta talla deu lugar a unha mobilización social que motivou a creación dos colectivos Salvemos a Gran Vía e Amigas das Árbores que contou cos apoios de Greenpeace Pontevedra e Amigos da Terra. Mesmo figuras tan representativas da cidade como Méndez Ferrín, Pedro Feijoo e Manuel Bragado mostraron o seu apoio a esa campaña apadriñando árbores cuxa retirada se anunciara. Cristóbal López, coordinador de Ecoloxistas en Acción Vigo, afirma que esta situación “vén de lonxe”. Trátase dunha práctica do Concello para remodelar a cidade mediante a talla de árbores que posteriormente se volven plantar. “Úsanse como un elemento inmobiliario máis, de quitar e poñer”. Moitas das árbores que se están a tallar, como as da actuación da Ronda de Don Bosco, son exemplares sans e cunha gran lonxevidade; algúns deles poden presentar até cen anos de antigüidade, polo que cumpriría “tratalas con cariño en vez de destruílas”, opina López. Parece evidente que a vexetación dunha cidade debe coidarse e manterse e que as tallas só estarían xustificadas polo mal estado das árbores dentro dunha planificación xeral. Xabier Vázquez Pumariño, experto no tema da biodiversidade, opina que é unha cuestión de xestión, que leva traballo coidar, manter e incrementar os espazos verdes das cidades pero que acaba redundando no beneficio da cidadanía. A diferenza doutros concellos, o de Vigo si ten os recursos suficientes para poder levar a cabo estas accións de recuperación da biodiversidade da cidade pero, como indica Constantino Fernández, participante da asociación ecoloxista Adega, existen “outras prioridades, económicas ou comerciais, e non se ve que queiran actuar nesta cuestión.” Fernández engade que, cos orzamentos cos que conta o Concello, suponse que habería máis posibilidades á hora de xestionar os espazos verdes, “pero non hai un traslado significativo neste ámbito”. Ás veces as administracións priorizan elementos de confort, como as ramplas da Gran Vía, fronte ás necesidades medioambientais. As consecuencias das tallas A situación de pandemia manifestou a necesidade de coidar a natureza dado que a biodiversidade das cidades axuda a protexelas ante os diferentes patóxenos, como o coronavirus causante da COVID-19. As árbores contribúen tamén a atemperar o clima, polo que a súa eliminación pode contribuír ás temperaturas extremas, un feito que vai da man dun maior consumo enerxético e do descenso da calidade de vida da poboación. Segundo os expertos, as tallas realizadas en Sevilla no 2018 provocarán un lixeiro aumento da temperatura media da cidade. Por outro lado, as árbores tamén amortecen o ruído, polo que a contaminación acústica aumenta cando se prescinde delas. Vázquez Pumariño explica que a biodiversidade axuda a aumentar a calidade de vida das persoas até o punto de ser comparábel cun aumento da renda. Desta forma, a felicidade de alguén que vive nun lugar cunhas boas características medioambientais sería semellante á doutra persoa con maior capacidade adquisitiva que reside nunha cidade sen vexetación. Este aumento da calidade de vida tamén se reflicte na mellora do sistema inmunolóxico das persoas que viven en lugares cunha boa biodiversidade. Nunha entrevista para El Confidencial, o científico do CSIC Fernando Valladares, argumentaba que “a mellor protección é a natureza, é a mellor vacina, pois a natureza fai unha protección integrada”. Na loita contra o cambio climático adóitase centrar o foco na redución humana das emisións de gases, sen tomar en consideración que as árbores funcionan como sumidoiros ao posibilitaren a redución bioquímica de CO2 Ademais, hai que ter en conta que as árbores, principalmente as máis antigas, pola súa gran cantidade de biomasa, son receptoras do CO2, polo que eliminar a vexetación arbórea dun lugar concreto pode ser moi prexudicial para a saúde da poboación. Na loita contra o cambio climático adóitase centrar o foco na redución humana das emisións de gases, sen tomar en consideración que as árbores funcionan como sumidoiros ao posibilitaren a redución bioquímica de CO2. Vázquez Pumariño opina que a situación do Concello de Vigo é debida a “unha mestura entre ignorancia e intereses á hora de favorecer certas empresas” e engade que “hai que ser moi inocente para pensar que estas actividades son gratis”. É moi probábel que as consecuencias medioambientais non compensen os cambios urbanísticos que se están a levar a cabo na cidade viguesa, pois a modificación dun ecosistema condiciona tamén o resto das especies que viven nel. No relacionado ás recentes tallas na ribeira do Lagares, López considera que “é preciso ter moito coidado cando se talla nun río pois as árbores protexen do frío e da calor a auga e axudan a manter toda a biodiversidade”. O modelo de cidade idóneo A comezos do século XX, as cidades estaban orientadas para facilitar a circulación de vehículos mais, nos últimos anos, numerosas modificacións urbanísticas realizadas arredor do planeta están a demostrar unha maior concienciación en relación á biodiversidade: as cidades comezan a pertencer ás persoas e non aos coches. O exemplo máis próximo para a poboación galega é o de Pontevedra que preferiu optar por un modelo de cidade totalmente oposto ao de Vigo. “Pontevedra é un proxecto de vangarda do século XXI, mentres que Vigo segue a ser unha cidade do século pasado” lamenta López. Cando se retira o tránsito de vehículos do centro dunha cidade descóbrese un espazo inmenso cuxas posibilidades para enchelo son infinitas En xeral, as asociacións ecoloxistas e os expertos no tema, opinan que Vigo debería seguir o exemplo de Pontevedra e modificar o seu proxecto urbanístico para que a cidade se volva máis humana ou, noutras palabras, que o seu centro sexan as persoas. Cando se retira o tránsito de vehículos do centro dunha cidade descóbrese un espazo inmenso cuxas posibilidades para enchelo son infinitas. Unha delas é o incremento de vexetación e reconversión dos espazos públicos en espazos verdes, como parques e xardíns. A ausencia de coches permite que o centro das cidades estea ocupado pola cidadanía. Actualmente, as cidades cuxa poboación rexistra unha mellor calidade de vida son aquelas nas que se coida e mantén a biodiversidade. Capitais mundiais como Londres xa presentan sistemas de protección da natureza como a necesidade de pagar para entrar co coche en certas áreas urbanas. Vázquez Pumariño engade que “Vigo ten referentes de todo tipo”, tanto na propia Galiza con Pontevedra, como fóra do país noutras cidades europeas que xa camiñan desde hai tempo nesa dirección. A resposta social Desde as diferentes asociacións ecoloxistas estanse a levar a cabo numerosas actuacións para intentar frear a situación creada polo concello vigués. López, coordinador de Ecoloxistas en Acción da cidade, explica que buscan que “o concello vexa que hai unha mobilización de xente en contra das tallas” para intentar revertela. Fai igualmente fincapé no feito de que, desde a asociación, presentaron unha serie de proxectos que redactaron e enviaron ao Concello mais nunca se lles fixo caso. “Fan falta normativas pero, sobre todo, fai falta cumprilas”. A poboación viguesa tamén parece apostar polo mantemento dos espazos verdes e a gran maioría, aseguran as asociacións ecoloxistas, está en contra das tallas, como se demostrou nas iniciativas anteriormente referidas. Fernández argumenta que moitas persoas chaman para informar do mal estado dalgunha árbore concreta para evitar a súa desaparición. Existe unha maior concienciación social da que parece, de feito, López engade que cada vez que publican algo nas redes encontran un gran apoio e, aínda que nestes momentos, dada a situación de pandemia, sexa complicado levar a cabo manifestacións ou concentracións, os actos realizados por Ecoloxistas en Acción si contaron co apoio da veciñanza de Vigo. Parece obvio que o tema da biodiversidade non se debe tratar como unha cuestión menor, pois dela depende a saúde da poboación e a súa calidade de vida Para moitos ecoloxistas o problema de Vigo é a falta de sensibilización co tema da natureza por parte dos responsábeis municipais. “Non hai sensibilidade coas árbores, considéranse un mero ornamento”, expón López, e engade que “Vigo parece un parque temático, non existe o Vigo dos vigueses, só hai luces, como se fose un teatrillo. Vivimos nunha voraxe por converter Vigo nun parque de atraccións para turistas, de disneyficalo”. Ao final, parece que Vigo é unha cidade na que a falsa necesidade de atraer turistas é máis importante que a calidade de vida dos propios vigueses. Parece obvio que o tema da biodiversidade non se debe tratar como unha cuestión menor, pois dela depende a saúde da poboación e a súa calidade de vida. De nada serve que o planeta se recuperase durante os tres meses de confinamento se agora as actuacións destrutivas sobre a natureza se multiplican. Numerosos estudos advirten que o cambio climático e a destrución dos ecosistemas poden causar migracións masivas de especies, conflitos sobre os diferentes recursos e un maior número de pandemias se non se toman medidas urxentes. Quizais é o momento de recoñecer que o mantemento das árbores é máis útil que as luces de Nadal. A importancia dos espazos verdes A pandemia, co seu consecuente confinamento, provocou o aumento da ansiedade, do estrés, mesmo da claustrofobia, así como de moitas outras enfermidades mentais. Din que un nunca sabe o que ten até que o perde, e a imposibilidade de desfrutar dos espazos abertos durante os tres meses de peche veu da man dunha crecente necesidade de desfrutar das zonas verdes. Resulta realmente importante que as cidades poidan proporcionarlle á cidadanía estes lugares abertos nos que poder socializar, practicar deporte, pasear, gozar da natureza ou simplemente respirar un pouco de aire puro. As cidades con espazos verdes achegan moitos beneficios que aumentan a calidade de vida da veciñanza, reducen os niveis de estrés e melloran a saúde física e mental das persoas. Aínda que custe crelo, a pandemia tamén trouxo algúns aspectos positivos como unha maior preocupación pola saúde, a familia, a vida e tamén polos espazos naturais e sustentábeis.