A historia de Oliver de Castela e Artus do Algarve (I)

Na lembranza de Francisco Pillado Relevante escritor do ducado de Borgoña foi Philippe Camus, aquel que durante un tempo estivo refuxiado en “España” (talvez en Castela), segundo advirte Martin Arthur Dinaux na súa obra Trouvères, jongleurs et ménestrels du nord de la France et du midi de la Belgique. Unha das obras que nos interesa deste autor titúlase L’histoire d’Olivier de Castille et Artus d’Algarbe, peza en prosa da que se conservan seis copias manuscritas esparexidas por Bruxelas, Gante, París e Rouen. Aínda que analizaremos nestas liñas varios fragmentos do códice que, custodiado na Bibliothèque nationale de France, leva a sinatura 12574, cómpre avisar que tamén se lanzaron edicións impresas desde Xenebra (1482), París (1504), Lyon (1546)... e que incluso esta obra foi vertida ao castelán (1499), neerlandés (1510), alemán (1521), italiano (1552) e inglés (1695). A historia de Oliver de Castela e Artus do Algarve A peza orixinal redactouse, verbo do que asegura Danielle Régnier-Bohler –no Dictionnaire des lettres françaises: le Moyen Âge– entre 1430 e 1460. Así e todo, a copia manuscrita que “examinamos” elabórase antes de 1467 e as súas miniaturas despois de 1472. A parte decorativa, mercé do sinalado na ficha técnica da BnF, corre a cargo de Loyset Liédet, artista que malia estar basicamente ao servizo dos duques de Borgoña tamén realiza encargas para outros nobres como Louis de Gruuthuse (concretamente a decoración dunha das copias das Chroniques de Jehan Froissart), e de eclesiásticos como o cardeal Ferry de Clugny. Por outra banda, este manuscrito cópiao en letra bastarda o escritor flamengo-borgoñón David Aubert, se atendemos ao que certifican Frank T. Coulson e Robert G. Babcock. Ademais de ir introducido por unha dedicatoria “á moi santa e bendita loanza e magnificencia do noso doce salvador Xesús Cristo e da súa moi doce e gloriosa nai”, no íncipit clarifícase que Camus realiza esta obra por mandado do moi excelente e poderoso duque Filipe de Borgoña. Carlos Alvar, profesor honorario da Université de Genève, considera que o relato se constrúe sobre tres trabes mestras: a relación fraternal dos fillos do rei de Castela e da raíña de Portugal (polo que conflúe coa obra cabaleiresca titulada Ami et Amile), o morto agradecido e a madrasta sedutora. A morte da princesa da Galiza O capítulo inicial e parte do seguinte tratan sobre a morte da princesa da Galiza –raíña de Castela– e do nacemento de Olivier, herdeiro do trono deste reino e un dos protagonistas da obra de Philippe Camus. Pola curiosidade que nos esperta, reproducimos nas liñas sucesivas a interpretación dos referidos extractos: “Descubro que despois da morte e paso a mellor vida do moi excelente e moi vitorioso príncipe Charles Le Grand, emperador e rei de Francia, e despois de que conquistase e sometese á súa obediencia e á santa fe cristiá as Españas, houbo un rei en Castela, moi valente príncipe e ben amado polo seu pobo, que naquel tempo estaba privado da felicidade que por matrimonio é ter liñaxe e descendencia. A causa disto, os seus súbditos estaban cun gran desgusto. Eles queríano tanto e tíñanlle tanto cariño que só desexaban que viñese descendencia pola súa parte, e que puidese suceder neste nobre reino despois da morte do prudente e virtuoso rei. A raíña, a súa muller, que era belida dama e boa filla do rei da Galiza, entre pregarias e devotas oracións que facía ao Noso Señor Xesús Cristo, non esquecía pedir que pola súa bondade, clemencia, lle quixese enviar descendencia e, en particular, un herdeiro, a fin de que o país, despois do pasamento do seu señor, non quedase sen aquel. O noso doce salvador Xesús Cristo ouvindo o rezo da boa muller, acordouse dela e non a deixou no esquecemento, xa que pouco tempo despois quedou en estado e, cando tivo que levar o seu froito ao termo agardado, deu a luz, enferma, e trouxo ao mundo un fillo moi belido para que o bo rei e aqueles do seu reino fosen marabillosamente felices. Mais, unha gran pena sobreveulle, pois a nobre raíña tivo un esforzo tan penoso e doloroso que, despois de lle nacer o fillo, ela non viviu dúas horas enteiras. Isto provocou gran desconsolo e mágoa no nobre rei, que a amaba con gran cariño. Ninguén volo sabería dicir nin recordar e, en verdade, había boas razóns para iso, e tampouco foi o único en facer tal dó, pois tivo ben quen lle fixese compaña”. A parte que máis nos interesa do segundo capítulo reza así: “Despois das innumerábeis penas do rei, e dos baróns e doutros do seu reino ordenouse dar sepultura a nobre e boa raíña, quen fora tan querida. Para reconfortar o pobo e dar un pouco de ledicia advertiron que sería bo que cando o corpo da defunta, da boa raíña, fose soterrado se levase a bautizar o seu fillo. E así foi. Porén, non se sabería describir as pregarias e penas que se fixeron por amor dela cando a levaron á igrexa, xa que neste estado foi até alí conducida por todo o seu pobo”.