A obra, a présa e a contenda: unha declaración de intencións

Cando me propuxeron a posibilidade de crear un espazo de análise cultural neste diario e agora, mentres tento crealo, tiven que enfrontarme a dúas grandes incógnitas: que é realmente a análise cultural e en que referentes espellar esa creación. Para responder á primeira das preguntas obrigueime a volver á bibliografía da carreira, a ese reparto sempre incómodo entre os xéneros xornalísticos nos que a interpretación aparece como un híbrido entre a reportaxe e a valoración onde se expoñen e contextualizan os feitos de xeito que se expliquen as súas causas e consecuencias. Por outra banda, e tentando responder á segunda pregunta, atopábame ante espazos nicho cun público marcadamente interesado nos temas a tratar pero poucos espazos de interpretación que atopasen acubillo nos medios maioritarios. Existen, iso si, espazos de opinión que como tal resultan interesantes, pero que responden máis ao que considero a segunda parte da visión crítica dos asuntos: antes, claro, precisamos reflectilos. Antes de ter oportunidade de ver o filme xa coñecía as opinións e ía condicionada sobre como a metraxe configuraba (ou non) a idea de galeguidade O problema aparece cando o primeiro impacto sobre un tema chega a nós xa desde a opinión e desde opinións sucesivas continuamos a construír ese relato, un relato que será tamén opinativo desde a nosa voz e así sucesivamente. Aparece ante min a primeira das certezas deste texto: o valorativo é un espazo do que se carece cando o foco do debate está na opinión e a opinión ten a necesidade (social) de ser rápida. Polo tanto, en gran medida, os debates que se impoñen na axenda pública son froito da reactividade. Esta reactividade obedece, en primeiro lugar, á dinámica de comunicación preestablecida polos nosos actuais medios de comunicación, as redes sociais: algo acaba de pasar e probabelmente non terá sentido que opinemos sobre iso mañá, porque perderá relevancia nunhas cantas horas. A nosa preeminencia como suxeitos opinantes (polo tanto con voz) está suxeita a esa rabiosa actualidade que, por outra parte, marcan outros suxeitos opinantes, e así comeza un bucle ilimitado. En segundo lugar, claro, aquelas opinións que se fornecen máis noutras opinións que no coñecemento empírico sobre os temas rematan por dotarnos dunha ollada prexuizosa e carente da limpeza coa que deberiamos observar as cousas se desexamos, cando menos, unha opinión xenuína. 'As Bestas' Aconteceume –supoño que non só a min– co fenómeno de As Bestas. Antes de ter mesmo oportunidade de ver o filme xa coñecía (e rumiara) as opinións ao respecto, xa ía condicionada a pensar sobre como a metraxe configuraba (ou non) a idea de galeguidade, cales eran os seus atributos e o que iso supuña para o país (dous conceptos grandes, tamén, que precisan ser reflectidos). Cando vin o filme, o meu ollar non foi limpo e tampouco foi xenuína a miña opinión. Xa era imposíbel. Outro debate sería por que recibín, até sen buscalas, tantas opinións sobre este filme e ningunha sobre outros filmes que neste momento o acompañaban nas salas e que desde o meu humilde punto de vista configuran tamén esa entidade grande á que chamamos país. Talvez porque as opinións sobre estas obras resultan menos interesantes ao seren menos facilmente comunicábeis desde o inmediato ou, dito doutro xeito, porque ao activar elementos de confrontación menos evidentes requiren dunha reflexión mediada. Desde a teoría da morte do autor que formulou Barthes a finais dos 70 está máis que aceptado que a obra se constrúe en interacción e esta interacción é moitas veces enriquecedora para a obra xa que a fai medrar para alén dos propios límites cos que foi concibida. Así mesmo, non cabe demonizar a polémica, que é e foi motor de expresións artísticas variadas e vangardistas ao longo da historia da humanidade e que representa unha tentativa de apelar á opinión pública. Mais, que acontece cando máis que pola interacción a obra é construída a través dunha serie de opinións –algunhas máis algorítmicas que carismáticas– que radican na posibilidade de seren consumidas na inmediatez? Que sorte corren as obras artísticas cando o seu significado se reduce a un fogo cruzado? Poden, realmente, construírse análises que exclúan as actuais dinámicas comunicativas? Existen verdadeiramente os espazos de construción de pensamento lento? E, de existiren, son respectados? Reflectir sobre reflectir. Supoño que, agora mesmo, tamén iso é unha forma de rebeldía. E por iso este espazo procura cociñar un pensamento sixiloso e representarse nel. Pensar sobre como pensamos sobre nós e sobre o resto. Ocuparse do que se demora. Será iso construír? Benvidas e benvidos.