Galiza

Radio e exilio. Un medio pobre nun non-lugar, o exilio. Unha organización pobre, a Unión do Pobo Galego, UPG, situada na liña de sombra onde non chega o vento. Un país pobre, con imaxe de pobre, coma todo país de emigración, e con fragmentos de resistencia, coma restos cos que construír a súa existencia, a súa escolla, a súa intervención na historia en devalo. 

Há 50 anos, o Coronel António Delgado da Fonseca recebeu a missão da sua vida: liderar as membros do Movimento das Forças Armadas (MFA) que partiram de Lamego, no norte de Portugal, com a missão de derrubar o regime fascista na cidade do Porto no dia 25 de abril de 1974.

A cada nova data redonda, à medida que a revolução vai ficando mais distante, a pergunta torna-se quase inevitável: que vestígio permanece, no Portugal de hoje, daquela longa madrugada em que as armas se viraram ao contrário, ou daqueles vertiginosos meses, durante os quais o poder pareceu ter caído na rua? 

Um verdadeiro terremoto político. As legislativas em Portugal abalaram os alicerces eleitorais. A Aliança Democrática conseguiu uma vitória pírrica mas quem aproveitou a queda do Partido Socialista foi a extrema-direita com 50 deputados.

A distancia cultural non é un tema destacado nos debates económicos. Fronte á idea de comercio global, a realidade das relacións económicas é que estas adoitan producirse de maneira frecuente dentro de bloques rexionais -con características comúns a nivel xeográfico, histórico, cultural, social, etc.- e a nivel interrexional. Desta idea xorden construcións históricas como a Unión Europea (UE), pero tamén outros espazos como Nafta, Asean, Mercosur, Ecowas, CAN ou o ALBA. Neste sentido, os vínculos culturais e históricos son un factor clave xa que, a menor distancia cultural entre países, menor cantidade de barreiras que sería preciso derrubar para comerciar.

A integração europeia dos Estados ibéricos, em 1986, abriu um novo capítulo nas relações entre os territórios dos dois lados da fronteira. Depois de décadas sob o poder de regimes ditatoriais, as fronteiras deixaram de ser muros. Franco e Salazar cultivavam uma rígida separação política e identitária entre os dois Estados, apesar da entreajuda que foram mantendo. No entanto, dentro de um projeto europeu que tem a integração económica e política entre países como principal propósito, abriu-se espaço para o fortalecimento dos laços interrompidos pelos limites dos Estados-nação modernos. 

Cando falamos pois da institucionalización das relacións entre Galiza e o Norte de Portugal, estamos a falar dun feito relativamente recente, que camiña por tras da evolución das relacións sociais e económicas da poboación do territorio común.

Cando se fala das relacións ibéricas, tema manido e ás veces tóxico pola cantidade de tópicos e falsos mitos construídos no seu arredor, é conveniente esclarecer algúns conceptos.

Eurocidade, un termo que une as poboacións das dúas marxes da raia, afirmando que entre a Galiza e Portugal non existen fronteiras. Tui-Valença, Tomiño-Cerveira, Salvaterra-Monção e Verín-Chaves, exemplos do bo entendemento entre o pobo galego e o portugués.

Aproximam-se o cinquentenário do 25 de Abril, num contexto cada vez mais diverso daquele em que em 1974 se fez a Revolução dos Cravos. Há cinquenta anos, uma decidida operação militar abriu caminho a uma revolução popular num contexto global adverso a revoluções e avanços populares. Que legado nos deixou a revolução no território e na floresta? Que programa para a revolução que vem? Como transformar celebração em ação?

A menos de um ano das celebrações dos 50 anos da Revolução de Abril em Portugal, que acabou com a ditadura e instalou o que se chamou de democracia, tiveram lugar as maiores manifestações por habitação da história do país, que pediam "Casa para viver". Comparável a estas apenas, talvez, as manifestações nos primeiros anos revolucionários, também estas massivas, que pediam "Casas sim, barracas não". 

Nestas datas do cincuentenario do 25 de abril, e dos 160 da fixación definitiva do trazado da raia, gustaríame explicarlles algunhas das múltiplas actividades de irmandade entre a Galiza e Portugal feitas nestes últimos anos. Mais é imposible mencionalas todas, nin sequera as propostas máis interesantes a nivel cultural ou lingüístico. 

Se consideramos a Batalha de São Mamede como o momento no que, con firmeza, Portugal comeza a loitar pola súa independencia, haberá que considerar que foron 260 os anos, dende a creación do Condado Portucalense, nos que ficou unida ao reino da Galiza. Vímara Peres crearía tal condado no 868 e Afonso Henriques alzaríao como reino enfrontándose, decote, ás tropas dos seus parentes os reis galegos.

Fernando de Abel é doutor en Dereito. Profesor titular de Dereito Administrativo da USC.

María do Carme García-Negro é doutora en Economía.

As culturas galega e portuguesa operaron conxuntamente en moitas ocasións nas batallas contra as súas respectivas ditaduras. A chegada das democracias facía presaxiar unha maior colaboración entre ambas beiras do Miño, mais a realidade non resultou de todo como se esperaba. A comunidade creadora é partidaria dunha cooperación que enfatice os vínculos lingüísticos e culturais, mais as institucións non parecen moi interesadas en manter unha política continuada que apoie ese achegamento. 

A cidade suíza de Delémont acolle desde esta cuarta feira o festival Autres Horizons, no cal se proxectarán oito filmes galegos

A homenaxe terá lugar o día 27 de abril, ás 11:30 horas.

Esta quinta feira saen á venda os billetes dos trens Avril que conecta a Galiza e Madrid, tal e como confirmou o ministro español de Transportes e Mobilidade Sostíbel, Óscar Puente.