coleccionábel

Intentaremos nestas liñas documentar varios edificios nobres localizados na bisbarra de Pontevedra, alén de tratarmos sobre as murallas da cidade e sinalar algúns dos seus monumentos desaparecidos. Así e todo, iniciamos o noso percorrido en Campo Lameiro, para logo continuarmos coa sinalada urbe, a fortaleza de Cedofeita e darmos un chimpo até o Barbanza. Alí, simbolicamente, bateremos nas portas da Torre da Pobra do Deán e dos castelos de Palmeira e Rianxo.

Moi fértiles en patrimonio medieval son as terras do Salnés, tanto no que atinxe a inmobles relixiosos (parroquiais ou monásticos) como castrenses. Dentro deste último grupo realizamos unha pequena escolla de edificios que se espallaron por Vilanova de Arousa, nomeadamente o castelo do monte Lobeira e a casa forte do Viso; por Paradela de Meis, coa súa fortaleza de Lantañón, mal coñecida no seu día como de Lantaño –tendo que circunscribila de xeito errado ás demarcacións de Portas–; así por de Cambados. Deste último municipio rescataremos varios apuntamentos sobre a torre do Espiñeiro e Ouxo da Torre.

O periplo histórico-arquitectónico que deseguido realizaremos discorrerá por varios recunchos da terra de Caldas, nomeadamente polo concello do mesmo nome, polo de Cuntis e tamén polo de Moraña. Prestaremos maior atención nos dous primeiros, xa que puideron ser vilas amuralladas, pero non ignoraremos nin a fortaleza de Lamas (no municipio morañés), nin a de Penaflor, nin certa torre alzada no seu día no couto xurisdicional de Arcos da Condesa.

De comarcas de Trives, Valdeorras e Allariz-Maceda, rescataremos varios apuntamentos que demostran a importancia que outrora tiveron. As murallas e a fortaleza de Maceda de Trives (por outro nome Manzaneda), como os castelos de Valdeorras e Allariz, esta última localidade provista asemade de cercas, serán obxecto de análise. Porén, espazo tamén teremos para sinalar que membros da realeza castelá, afastada dende había anos daquela poderosa Galiza, quixeron buscar no convento de Santa Clara de Allariz o último descanso para os seus perecedoiros corpos.

Antes de aproximarnos á Mariña Occidental para afondar na vila de Viveiro, entendemos interesante traer até aquí uns apuntamentos históricos sobre o Castelo da Portela, ao noso entender localizado na Mariña Central. Despois de desenvolver ambos capítulos facilitaremos algúns datos sobre os castelos de Baamonde e Castro de Rei, ergueitos outrora na Terra Chá. Certo é que moitos son os inmobles e recintos urbanos nos que poderíamos mergullar, porén este quiñón representa a nosa particular escolla.

Alén de rescatarmos algúns apuntamentos históricos sobre as vilas amuralladas de Ribadeo e Mondoñedo, na Mariña Oriental e Central, respectivamente, buscaremos nas seguintes liñas achegar algúns datos sobre as fortalezas, torres ou castelos que no interior de ambas as urbes existiron. Mais tamén daremos uns pequenos bosquexos arquitectónicos e históricos noutros inmóbeis de interese: a torre de Vilariño, na primeira das bisbarras, así como a de Cabal e A Frouxeira, na bisbarra da Mariña Central.

Interesante no que respecta ao patrimonio castrense medieval é a bisbarra de Tabeirós-Terra de Montes. Aínda que poderíamos asexar entre os lenzos da impoñente torre de Guimarei (e denunciar como fixo Iria Blanco Brey o seu estado de abandono), percorreremos tan só as páxinas históricas das fortalezas da Insua, A Raneta, Tabeirós, A Barreira e Castro de Montes. Isto é, o noso periplo observador discorrerá de norte a sur nun territorio que alguén definiu como “un país chamado A Estrada”.

Serían moitos, abofé, os edificios dos que poderiamos dar conta ao longo destas liñas non só por seren alzados durante o medievo, senón por teren sido –outrosí– elementos singulares da nosa arquitectura civil e “culta” pero cicelada por mans populares, anónimas e humildes. Por iso, cinguidos á bisbarra de Muros-Noia, abordaremos diversos datos históricos e construtivos vinculados coas murallas de ambas urbes e, ademais, introduciremos a nosa atención nas fortalezas que, en ambos recintos, foron propiedade dos pontífices santiagueses.

As investigacións que desde estas liñas se van ir vertendo son froito da consulta de moitas fontes bibliográficas e non menos arquivísticas. Ao longo de varios capítulos trataremos de dar conta de certas vilas e cidades amuralladas galegas que –paseniño– perderon os seus cerrumes ou ben foron absorbidos polo desenvolvemento urbano. Porén, a nosa curiosidade non só se ha introducir no interior deses recintos para describir, no mellor dos casos, a estrutura da cerca e os seus elementos defensivos, senón que –ademais– farase parada en diversas fortalezas, castelos e torres medievais esparexidos por diversos recunchos da Galiza.

'Nós Diario' achega a partir da próxima terza feira, 3 de xaneiro, un novo coleccionábel de 17 entregas titulado 'Fortalezas esquecidas do Reino da Galiza. Un percorrido arquitectónico e histórico polo patrimonio civil medieval'. Conversamos co seu autor, Héitor Picallo, sobre as urbes amullaradas, fortalezas, torres e castelos do país, moitos deles desaparecidos.

O conflito que afectou á mestra Pepa Baamonde (Vilalba, 1946), sancionada e a piques de ser expulsada do maxisterio por usar o galego no seu traballo pedagóxico, foi quizais o máis grave pola sanción producida, do ronsel de incidentes que a presión do Ministerio de Educación foi deixando en múltiples centros educativos do país. Eran os meses inmediatos á aprobación do estatuto de autonomía e coincidiu no tempo co golpe de Estado do 23 de febreiro de 1981.
 

'Nós Diario' achega de novembro a decembro o novo coleccionábel 'Retratos dun tempo en mudanza', con 31 entrevistas e fotografías históricas realizadas polo xornalista Xan
Carballa.