Rañolas en Lavacolla (28/06/1984)

Arconada

En 1984 eu tiña 11 anos e quería ser Arconada. Quizais soe mal pero a lembranza que teño é que, naquel Rianxo de 1984, os ‘provisos’ (denominación autóctona para os fedellos locais, os pícaros, os cativos) tiñamos máis devoción polo porteiro da Real Sociedad que por Castelao. 

"Era 1984 e alguén (que non era de Rianxo, claro) decidiu que sería bo traer a Castelao de volta. Non lembro que iso a nós, os que andabamos daquela en 5º ou 6º de EXB, nos preocupase moito. O de aprender a parar como Arconada exixía tempo e sacrificio".

Era 1984 e Rianxo era unha pequena vila mariñeira onde as bateas non trouxeran aínda o ‘boom’ económico. Así que había que partir o lombo ben na baixura (xeito, chinchorro,bou de vara...) ben a botar mareas de 4 ou 6 meses á pesca en Angola da man dos ‘Gabrielitos’. Tamén os había que andaban na mercante en grandes buques con bandeira de Suecia e Dinamarca cuxas fotos enmarcadas presidían salóns de casas. Ou os que tolearon nas ‘plataformas’ do Mar do Norte. Estes eran recoñecíbeis porque gastaban todo o primeiro soldo nun R5 turbo. 

Era 1984 e alguén (que non era de Rianxo, claro) decidiu que sería bo traer a Castelao de volta. Non lembro que iso a nós, os que andabamos daquela en 5º ou 6º de EXB, nos preocupase moito. O de aprender a parar como Arconada exixía tempo e sacrificio. Non podiamos desperdicialo noutras cousas. 

A pintada

Si que lembro a pintada. A pintada e as voltas que lle dabamos sobre o significado. Apareceu nunha das paredes da Casa do Coxo, na entrada ao Campo. Era un chapeu cunhas gafas debaixo e poñía: “Se o sei non veño”. A frase soábanos a un programa de TVE (Si lo sé no vengo), polo que andabamos un pouco perdidos sobre a mensaxe que nos querían transmitir os autores da pintada. Tento lembrar que supuña para nós, con aqueles 10-11 anos, Castelao. Un veciño ilustre que escribiía en galego? O do busto no Paseo da Ribeira? O que vivíu nesa casa da Rúa de Abaixo que tiña unha placa conmemorativa na fachada e a tenda de lavadoras de ‘O Ghato’ no baixo? Un patriota non podía ser, claro, índa que o puxeran aqueles cartelazos do Bloque pegados por toda a vila.  Un patriota, non. Iso érao Arconada, que para algo xogaba na selección española.

"Aterrou o avión e 6 mariñeiros de Rianxo foron os que colleron o cadaleito da súa bodega para levalo até o coche fúnebre que agardaba a varios metros, a pé de pista".

Por unha vez, non fomos a Galerías El Pilar

O Concello organizou para o día en que Castelao chegaba unha expedición a Santiago para recibir en Lavacolla ao noso veciño. En 1984 ir a Compostela era unha excursión en toda regra. Alí só se ía ao Hospital ou ás Galerías El Pilar. 

Mais ese día, 28 de xuño, fomos a Lavacolla. Media vila ateigada como sardiñas en conserva nos autobuses fletados polo Concello. Os nenos vestidos coa roupa de domingo. As nenas, como miña irmá (6 anos), de galegas. E alí estabamos todos, xa dentro do aeroporto, esperando a chegada do avión. Meu pai conta que ao andar cunha cámara ao pescozo a Garda Civil pensou que era xornalista gráfico e facilitáronlle o paso até case tocar o avión: “Pase, pase, entendemos que usted tiene que hacer su trabajo”. Onde irán esas fotos? Niso andamos toda a familia.

Os Ghaláns

Aterrou o avión e 6 mariñeiros de Rianxo foron os que colleron o cadaleito da súa bodega para levalo até o coche fúnebre que agardaba a varios metros, a pé de pista. Lembro a 2 deses mariñeiros, Rogelio e O Chato, tíos dun dos meus mellores amigos. Eran d`Os Ghaláns. Altos, fortes, O Chato medio loiro e con bigote que o asemellaba a un vikingo. Do melloriño que pasou pola mítica traiñeira do liceo de Rianxo. O de levar a ombros o corpo de Castelao debía de figurar nun escudo de armas específico outorgado a cada unha das familias deses 6 mariñeiros. Os Ghaláns pasaron a ser míticos para nós. Máis aínda cando o seu sobriño nos contou como nunha revolta mariñeira que houbera na Arousa un deles metéralle unha hostia a un anti-disturbio, con casco e todo. “Jodeu a man, pero tumbouno”. Nin Arconada.

O noso pequeno orgullo

Unha vez que o cadaleito de Castelao estivo no coche fúnebre volvemos aos autobuses. Para marchar a Rianxo, non para ir a ningún outro acto. O Concello decidiu que Castelao tiña que ser recibido polos seus veciños ao chegar a Galiza, mais que non merecía que os seus veciños tomasen parte nun ‘paripé’ como o que as autoridades montaran co gallo da traída dos restos. Eu daquela, con 11 anos, pensaba que o lío era porque se ía enterrar en Santiago e non na nosa vila. Escapábasenos o contexto histórico, e as circunstancias políticas, nin cheiralas.

"Achegáronse a unha parede e puxeron en letras grandes “Castelao é noso. Cabróns”. Todos, pero tododiós, arrancamos a aplaudir até rebentar as máns". 

Unha vez todos no autobús, puxemos rumbo a ‘España’ (na terminoloxía do mar, volver a casa. Si, a min a frase tampouco me chista nada agora). Os autobuses, ateigados e en silencio. En silencio, algo extraordinario. Xuntas a dous pescos e sáenche tres opinións distintas e catro discusións. Non sei se me explico. Somos da costa, da Ría de Arousa, do ‘Barbansa’, os de ‘todo o día no mar, toda a noite na taberna’. Falamos a berros. Non sabemos facelo doutro xeito. Mais naquel viaxe de volta, silencio. Ardía Compostela en enfrontamentos (daquela dicíase ‘saltos’): berros, consignas, carreiras, porrazos, barricadas... E os de Rianxo no autobús, caladiños.

Foi pasando a ponte da Rocha. Alguén conminou o condutor. “Para aí, hostia, para aí!”. Parou. Recordo que baixaron dous mozos. Estaría até por aventurar os nomes contra a miña mala memoria. Baixaron e foi todos amontonarnos contra o lado de estribor do autobús para mirar. Achegáronse a unha parede e puxeron en letras grandes “Castelao é noso. Cabróns”. Todos, pero tododiós, arrancamos a aplaudir até rebentar as máns. 

Xa lle gustaría a Arconada ser de Rianxo.