A tarde do pasado sábado 22 estiven na terceira edición de “Acampa. Pola paz e o dereito ao refuxio”, nos Cantóns de A Coruña. Este ano, o tema foi “Refuxiadas”, e centrouse na opresión das mulleres que teñen que fuxir dos seus países buscando desesperadamente unha saída. O Prólogo do folleto de “Acampa 2019” di:
“Desde o seu lugar, cada día, cada minuto, miles de mulleres vense obrigadas a desprazarse por diferentes motivos: guerra, raza, violencia sexual, fame, seca, falta de traballo, persecución política...Detrás, sempre a mesma causa: un sistema capitalista, patriarcado agresivo que estimula a acumulación de riqueza nunhas poucas mans e que transmite á sociedade esa dinámica perversa. Pero esas mulleres tamén atoparán a solidariedade dunha gran parte da sociedade, consciente de que este planeta debe ser de tódalas persoas que viven nel, ou no será viable”.
A historia de varias mulleres subsaharianas que abandonan o seu fogar na busca do soño europeo; violencia, sobre todo violencia sexual, miseria, fame...
Como en edicións anteriores, houbo numerosas actividades (conferencias, mesas redondas, exposicións fotográficas, actos para nenos...). Vin unha impresionante curtametraxe documental titulada “Bolingo, o bosque do amor” (Alejandro Salgado). A historia de varias mulleres subsaharianas que abandonan o seu fogar na busca do soño europeo; violencia, sobre todo violencia sexual, miseria, fame... E logo vin a non menos impresionante exposición de fotografía de varias mulleres no Kiosko Alfonso.
Pero o máis impresionante foi a última mesa redonda: “A violencia sexual como arma de guerra. O corpo da muller convertido en campo de batalla”. Nela dixeron palabras impresionantes Caddy Adzuba (avogada, xornalista, e activista congolesa polos dereitos da muller, a infancia e a liberdade de prensa; Premio Príncipe de Asturias da Concordia en 2014) e Jinett Bedoya (xornalista, escritora e activista colombiana contra violencia de xénero, vítimade secuestro, tortura e violación sexual por parte de paramilitares no seu país) e Natalia Sancha (fotoxornalista que traballou no Líbano nos últimos anos). Impresionantes porque partían non da teoría, senón da propia experiencia.
A máis estarrecedora das historia foi a dunha muller do seu pais á que lle mataron diante dela o seu home e os seus fillos, violárona, torturárona e tivérona atada e inconsciente durante días
As historia de Jinett Bedoya resultábanme coñecidas polo que ouvira e vivira eu Colombia hai uns poucos anos. Quedei especialmente abraiado polas verbas de Caddy Adzuba, a forza dos seus relatos, a clarividencia das súa análises e ao mesmo tempo a paz e a mirada cara adiante coa que falaba. A máis estarrecedora das historia foi a dunha muller do seu pais á que lle mataron diante dela o seu home e os seus fillos, violárona, torturárona e tivérona atada e inconsciente durante días. Cando espertou dixéronlle. “Estivemos alimentándote estes días coa carne dos teus fillos; pero agora es libre”. Soltárona e déronlle una bolsa coas cabezas dos seus fillos; andou vagando errática polos camiños, até que a atopou Caddy e a levou a un campamento, morreu aos poucos dias.
A pesar de ter escoitado historias estarrecedoras de torturas e asasinatos en Colombia, había tempo que non ouvía algo tan impresionante. Como é posible que un ser humano poida chegar a facer tal? E lembrei a “vergoña de ser home”, da que falaba Primo Levi (1919-1987), escritor italiano de orixe xudeu sefardí, que estivo nos campos de exterminio nazis e que escribiu Si esto es un hombre, obra considerada como unha das máis importantes do século XX. A historia da humanidade é unha historia de materialismo egoísta, violencia, morte e destrución nacido da vontade de poder e dominio duns poucos sobre moitos; unha lección que seguimos sen aprender. Custa traballo crer no ser humano, se non fose porque a esa historia hai que sumar outra historia máis ampla, aínda que ás veces menos coñecida, de paz, amor xustiza, creación, harmonía... espiritualidade; harmonía da diferencia. É a historia de onte e de hoxe.
Lía recentemente un texto de Gilles Deleuze (1925-1995), coñecido filósofo francés de pensamento cunha perspectiva social crítica que chama “filosofía da diferencia”; unha filosofía que ten derivas non só filosóficas, senón políticas, teolóxicas e históricas. Deleuze fala da “sinfonía da natureza” e da “polifonía de polifonías” que compón a realidade (WhatisPhilosophy?). Deleuze di:“Unha constante do capitalismo segue sendo a extrema miseria das tres cuartas partes da humanidade” (“Post-scriptum sobre las sociedades del control”, Conversaciones 1972-1990). Pero o texto que veño de ler recentemente merece a pena reproducilo a pesar de ser algo longo:
A vergoña de ser un home é un sentimento extraordinariamente complexo
“Creo que un dos motivos da arte e do pensamento é unha certa vergoña de ser un home... Primo Levi sabe falar desa vergoña de ser home e faino a un nivel enormemente profundo, porque faino tras volver dos campos de exterminio. Di: ‘Si, cando fun liberado, o que dominaba era a vergoña de ser un home’. Trátase dunha frase espléndida, moi fermosa, e que non é algo abstracto: a vergoña de ser home é algo moi concreto. E non quere dicir as parvadas que poderían facerlle dicir. Non quere dicir ‘somos todos asasinos’; non quere dicir ‘somos todos culpables polo nazismo’. Trátase dun sentimento complexo, non dun sentimento unificado; e significa, primeiro, como é posible que homes puideran ter feito iso? En segundo lugar, como é posible que a pesar diso euo transixira? Non fun un verdugo, pero transixín bastante para sobrevivir. E, en terceiro lugar, unha certa vergoña, propiamente dita, de ter sobrevivido en lugar de algúns amigos que, pola súa parte, non sobreviviron. A vergoña de ser un home é un sentimento extraordinariamente complexo. E creo que na orixe da arte atopamos esa idea, ou ese sentimento moi vivo: certa vergoña de ser un home, que fai que a arte consista en liberar a vida que o home non cesa de encarcerar” (Abecedario con ClaireParnet).
O máis terrible é a indiferenza ante a dor de irmáns e irmás; ou culpabilizar os que veñen de fóra, morrendo a maioría polo camiño, dicindo que é “por vicio”, mesmo aínda que haxa de todo. É moito mellor sufrir pola impotencia de non poder facer case nada, que non facer nada. Moitas veces un só pode facer algo tan pobre como sentir nas tripas, solidarizarse aínda que sexa timidamente, falar e... escribir unhas pobres palabras. Pero moito menos é non ver a realidade dun mundo inxusto e absurdo, ou maquillala adulterala. En fin, a pesar de que o habitual aquí é ridiculizar ao actual presidente norteamericano, apoiar o espírito do “America first” (que podería subtitularse abruptamente: “os estranxeiros que se fodan!”); que podería ser “Europa first” ou “España es lo primeiro” dos homólogos españois de Trump, que berraban polos seus altofalantes nas rúas de A Coruña antes das últimas eleccións contra “los sectarios nacionalistas” e “la derechita cobarde”: “Españoles de La Coruña...” Houbo miles que lles fixeron caso; e así nos vai. Os mesmos que defenden os dereitos inalienables dos pobos ricos de Occidente a seguir séndoo, son os que defenden os dereitos das multinacionais en Sudamérica ou África para explotar os seus recursos (onte o ouro, hoxe o cobalto e o coltán), a costa do que sexa; pero sempre a costa dos mais febles.
