Opinión

Árbores no deserto

Árbores no deserto é unha utopía. Desde o propio xerme ata o froito derradeiro. Así, a semente primeira nace de interrogantes ilusionistas: pode concibirse un libro de poesía desde códigos das artes vivas? Pode unha poeta escribir como se estivera realizando unha performance construíndo unha instalación ou confeccionando unha peza plástica contemporánea?

A resposta asoma, danzante, entre as páxinas do poemario, onde a lectora percorrerá pezas estéticas diversas, como unha acción na que a autora intervén, en formato performance un vídeo documental; outra obra que se podería inscribir dentro da corrente do tachismo ou varios collages que derivan en poemas recortados de palabras alleas. Exemplos, todos eles, que se completan, ademais, cunha videocreación á que se pode acceder mediante un código QR presente nos créditos inciais do libro.

Mais ese carácter idealista non só afecta á forma. É máis, está presente sobre todo no contido. Dese xeito, o libro organízase en once partes, correspondentes a once mulleres que foron no seu tempoárbores no deserto”, fértil foi o seu imaxinario no medio dun ermo imperante. De feito, a autora pretende deconstruír a súa voz poética e deixala nun segundo plano con respecto ao lugar predominante desas once pensadoras, das que se achegan citas coas que se dialoga constantemente. Por tanto, as palabras delas, das 11 mulleres, transforman o “eu” lírico da autora que, ademais de converterse nun “nós” cambia deliberadamente certos lugares comúns do seu xeito habitual de facer poesía, deixándose levar pola “outra”, polas “outras”. Alteridade feminista transversal.

Por tanto, as palabras delas, das 11 mulleres, transforman o “eu” lírico da autora que, ademais de converterse nun “nós” cambia deliberadamente certos lugares comúns do seu xeito habitual de facer poesía, deixándose levar pola “outra”, polas “outras”.

Esa mesma viaxe deconstrutiva empréndea tamén a artista plástica “Chiña” que ilustra cunha versión propia dos rostros das mulleres protagonistas as once partes nas que se divide o libro: Soujourner Truth, Flora Tristán, Concepción Arenal, Rosalía de Castro, Emma Goldmann, Virginia Woolf, Clara Campoamor, María Zambrano, Simone de Beauvoir, Kate Millett e Malala Yousafzai.

Ineludiblemente, a arte conceptual na que se enmarca o libro desde a súa concepción formal móstrase coherente coa mestura omnipresente da filosofía no fondo. Iso provoca que a obra se sitúe a medio camiño entre a poesía e o ensaio, unha fisura pola que moitas outras artes atravesan e transitan o poemario.

En relación co anterior, existe en moitos dos versos unha chamada á acción, ao acto performativo da linguaxe, ao terreo vizoso e espontáneo das artes vivas, á esencia do feminismo. Moitas son as exclamacións en citas e diálogos que invitan a poñerse en pé, a erguerse desde a sororidade e a revisión do humanismo: “Mírenme! Miren os meus brazos! Arei e sementei, traballei na corte e ningún home o fixo nunca mellor cá min. E, acaso non son unha muller?”. Son os berros empoderados de Soujouner Truth que abren o libro e que organizan toda a súa primeira parte.

Berros que poden emanar tamén das gorxas das mulleres bergantiñás que aparecen no vídeo en enlace QR antes referido. Proclamas transferibles ao terreo das artes e da literatura, da literatura cando reclama o seu lugar nas artes e obriga a sachar ideas para que os versos agromen.

Así, o tecido textual deriva dunha arañeira urdida por un conxunto de mulleres que botaron sementes no tempo ao que pertenceron. Mais o que marca a diferenza dese tear é a codificación artística.

Nese senso, non resultaría doado o exercicio de desdobramento da autora analizando a propia obra se non fora polo seu carácter polifónico e poliédrico. Mais son moitos os rostros e voces que conforman bosques no deserto e que extenden as súas raíces, como redes neuronais, no subsolo do inconsciente colectivo, agro da creación.

Así, o tecido textual deriva dunha arañeira urdida por un conxunto de mulleres que botaron sementes no tempo ao que pertenceron. Mais o que marca a diferenza dese tear é a codificación artística. Como acontece cos arácnidos xigantes de Louise Bourgeois, que homenaxean á nai da autora, tecedora, con esculturas cargadas de potencia simbólica e semántica.

Baixo esas esculturas contemplamos o inconmensurable da utopía mais tamén percibimos que unha das únicas maneiras de encarnala é no organismo dunha arte viva, arriscada, experimental e contemporánea. Que non esqueza ás predecesoras, mais que mire cara ás que nos sucederán desde a acción presente. Desde o xerme daquelas ata os froitos das que virán, aínda nos contextos máis escuros, o noso corpo arbóreo sempre estará acompañado por máis “árbores no deserto”, pois herdamos a potestade de crear outros topos posibles. Con imaxinarios redentores e raíces compartidas. “Arando e sementando” a realidade onírica que, xuntas, queremos contruír.

Comentarios