Tarde para a ira

De todas as secuencias do filme de Raúl Arévalo, Carlos Boyero elixe a do ximnasio. Déixao ben claro ao afirmar o seguinte: “La secuencia que más me gusta transcurre en un gimnasio y la coprotagoniza un actor muy bueno, Manolo Solo. Interpreta con voz gangosa a un golfo profesional”. Non sempre coincido coas opinións de Boyero. Sobre todo cando percibo certos prexuízos ao referirse a películas que parecen irritalo polo simple feito de el interpretar nelas unha pretensión de singularidade. Debe ser que esa ironía que emprega para referirse, poño por caso, ao coreano Kim Ki-duck, trae á miña memoria un cheiro a reseso. Iso de que lle incomoden, non só os directores de cinema que queren ir un pouco máis alá senón tamén os/as críticos/as que valoran este tipo de traballos -"Deduzco que es cine de este que le gusta tanto a todos los críticos de cine (...) o espectadores que te comentan “!Que horror lo que acabo de ver! Esto que los críticos de cine contaban en los festivales que era sublime, que era haussersiano o muy Kim Ki-duck, el nuevo cine filipino...” son declaracións que Boyero fixo na Cadena Ser- ponme un pouco en alerta, na medida en que o vexo instalado nun discurso hipercrítico co que el considera, entendo eu, exercicios de estilo pouco logrados que dan como resultado pelis espesas, pesadas e por tanto pouco dixeríbeis. Creo que os seus reparos evidentes con este tipo de traballos, alén do ton irónico que raia o sentencioso para referirse a eles, fanse, moitas veces, cansinos. A min polo menos abúrrenme bastante.

Ás veces pode apetecer unha historia convencional -thriller, drama, terror, comedia...- e outras algo diferente, que nos saque da “zona de confort”, que, como público, parece tan cómoda e agradábel

En todo caso, como teño claro que opinión e verdade non son equivalentes, adoito prescindir do seu criterio cando afía as unllas para poñer en cuestión o que el interpreta presuntuoso ou rebuscado. Debe ser porque me gusta estar aberta a todo tipo de propostas e teño claro que hai momentos e momentos. Ás veces pode apetecer unha historia convencional -thriller, drama, terror, comedia...- e outras algo diferente, que nos saque da “zona de confort”, que, como público, parece tan cómoda e agradábel. Todo depende da persoa, dos seus intereses e do seu estado de ánimo. O caso, o que importa, é que, dentro do seu xénero, o traballo estea ben feito, e poida aportar algo, non só á historia do cinema mais a nós. Unha vez aclarado isto, repito, non sempre coincido con Boyero, mais ás veces si. Nesta ocasión, ao respecto entón desa secuencia que el considera a mellor da ópera prima de Arévalo, Tarde para a ira, coincido en parte. Concordo con el en que pode ser unha das mellores, porque o carácter hilarante da situación, propiciada polo actor Manolo Solo, que, en efecto, interpreta á perfección o seu papel de canalla colgado e confianzudo, é moi divertida. O de rir a cachón ten o seu punto, principalmente cando non contamos con facelo ao asumirmos que temos diante un thriller cun compoñente dramático evidente como acontece nesta historia de Arévalo. Saber que ao infeliz que coprotagoniza as escenas desa secuencia lle agarda algo terríbel que non pode imaxinar, mentres rimos a conta del e do mundo surrealista no que vive instalado, provoca unha sensación estraña, porque as gargalladas aumentan. É raro, si, pero moi estimulante.

No entanto, é esta secuencia con Manolo Solo como foco de interese a mellor? A min non mo parece. Si é das mellores, mais, se teño que elixir unha, quédome coa da comida de José, Curro e un dos membros do atraco da tenda de xoias e mais da súa muller, quen, por certo, serve como contrapunto para xerar esa atmosfera densa tan interesante que facilita a comicidade da situación. O contraste entre esa gloriosa medianía da vida matrimonial e a furia que experimenta José, con esas ganas de matar, que deforman a realidade, causa risa. Ver ao atracador, até hai ben pouco metido sempre en problemas, “xogar ás casitas” agora, como se non tivese roto un prato sabendo que é responsábel dunha morte, provoca bastante “cachondeo”. Toda esta situación absurda, lémbrame a esas conversas extravagantes que nos ofrece Tarantino en Kill Bill ou Malditos bastardos, previas a un desenlace fatal, pero sen o esaxero do americano, que, ás veces, coma no caso da última fita, Os oito odiosos, se regodea tanto neses diálogos que satura. De feito a ese filme sóbranlle vinte minutos polo menos.

Toda esta situación absurda, lémbrame a esas conversas extravagantes que nos ofrece Tarantino en Kill Bill ou Malditos bastardos

A esta influencia de Tarantino, como tamén á de Peckinpah -Cans de palla, 1971-, quen, a súa vez, bebe do gran Sergio Leone, ou á de Carlos Saura - La caza, 1966-, en relación ao tratamento da violencia, mais, sobre todo, do anticipo desa violencia e da tensión que orixina a consciencia de que algo terríbel vai acontecer, quitoulle Raúl Arévalo moito proveito. Se os referentes son bos e ademais engadimos un xeito propio de ver e contar, o esperábel é que obteñamos un bo resultado, como sucede con esta historia do director madrileño, que realmente consegue atraparnos. Estamos pendentes dende o principio ata o final, porque non temos nunca moi claro que pasará co personaxe de Luís Callejo, por exemplo. De feito, nesta secuencia da comida, a dous pasos do final, aínda non intuímos como se desenvolverá todo o asunto. Esta incerteza do filme, a dúbida sobre o que vai suceder, á marxe da tensión constante que respiramos, é un dos logros de Arévalo.

Tarde para a ira non se fai previsíbel, nin efectista. Hai na historia un par de xiros inesperados que facilitan a sorpresa. O ritmo é o acaído. Nin demasiado rápido, nin demasiado lento. Amais disto, a estética sucia, que, ao parecer, xerou tantas dificultades para atopar algunha produtora interesada en darlle saída ao filme, unida ao que podemos considerar hiperrealismo, contribúen a facer desta historia algo redondo, ben definido e contado. Na liña dese novo xeito de trazar historias terríbeis, que podemos ver en series ben interesantes como True detective -a primeira tempada- ou Fargo, de certo tan boa como a propia película dos irmáns Cohen, Tarde para a ira é narrada dende un punto de vista propio, o de Arévalo, que se vale das vivencias no pobo dos seus familiares para amosar a idiosincrasia casposa da España profunda, alén do ambiente cañí dos barrios da periferia madrileña.

Tarde para a ira non se fai previsíbel, nin efectista. Hai na historia un par de xiros inesperados que facilitan a sorpresa. O ritmo é o acaído

Imaxino que Arévalo ten que estar moi contento coa recepción da súa primeira peli, porque iso de chegar e bicar o santo, como din por aí, non sucede a cotio. Que lle levou sete anos conseguir que lla producisen nas condicións que el quería? Sinceramente, creo que pagou a pena a espera. As présas non son boas compañeiras, porque poden inducirnos a aceptar algo que non nos satisfai, e, por esa razón, escoller atallos, que, se ben dispensan, en principio, certa visibilidade e facilitan levar ao cabo un proxecto, sempre limitan e constriñen a liberdade. Normalmente a coercción vén sendo o prezo por este tipo de catapultas. A consecuencia disto, na maior parte dos casos, é a mediocridade, algo bastante penoso que xera nas receptoras e receptores de calquera tipo de proposta esa sensación de que chove sobre mollado. Saber pois agardar o tempo preciso para realizar o filme que realmente lle apetecía foi moi atinado. Iso permitiulle, por riba de todo, dúas cousas importantes. A primeira foi poder escoller libremente as actrices e actores que lle gustaban. A elección de Ruth Díaz -directora da curtametraxe Porsiemprejamón-, por exemplo, resultou un grande acerto, porque a actriz está impecábel. Só coa mirada transmite todo. Outro acerto foi contar con Luís Callejo, un talento en alza, ou Antonio de la Torre, goyificado no 2006 por Azuloscurocasinegro e brutal en Caníbal, no 2013. Podería ter elixido outro perfil de actrices e actores, se cadra máis novos e dunha beleza explícita, convencional, pero non o fixo, porque non lle pareceu pertinente para a historia que quería contar. Poder facer este tipo de escollas e plantarlle cara ás esixencias das produtoras é pois outra das razóns polas que saíu gañando coa espera. O de non ceder faise difícil cando asumimos que nos fan un favor...

Saber pois agardar o tempo preciso para realizar o filme que realmente lle apetecía foi moi atinado

Segundo eu o vexo, a conclusión é evidente, non dobregarse implica certas renuncias, é certo, porque leva consigo atravesar un camiño longo, e, nalgúns casos, tortuoso. No entanto, só por ese tramo difícil aprendemos realmente o que interesa para poder crear algo distinto, propio, que se achegue un pouco a excelencia. Arévalo fixo pois algunha que outra renuncia que lle permitiu desfrutar dun pouco de liberdade para conseguir o que buscaba. Isto xa é moito, porque hai tantos proxectos que quedan no camiño... Cantas directoras e directores non conseguen sacar adiante o seu traballo? Penso que moitas e moitos, pero este é xa outro tema, bastante menos agradábel que requeriría páxinas e páxinas.