En mi casa tenía tres sillas: una para la soledad, dos para la amistad, tres para la sociedad
David Henry Thoreau (Tradución de Javier Alcoriza e Antonio Lastra)
Something is rotten in the state of Denmark, dicía o Marcellus de Shakespeare, na súa obra The tragedy of Hamlet, Prince of Denmark. E dicía ben. En efecto, había algo en Dinamarca que apestaba e puña a Hamlet en tensión. Memorábeis son xa para nós eses “parlamentos” nos que o estado de alerta e o desexo de vinganza se fraguaban. Os diaños interiores do príncipe danés non o deixaban vivir tranquilo. A felonía, o adulterio, a mentira e a cobiza alimentaron a ira de seu. Este personaxe vivía atormentado e non foi quen de se substraer dese clima de violencia que se respiraba en Elsinor. Matar, ese era o desexo de Hamlet, acabar coas persoas que traizoaran o seu pai. A frase de Marcellus serve pois de anticipo do que virá, porque permite o público presentir algo tráxico que está a piques de acontecer. Nós poderiamos empregar esta mesma frase a día de hoxe e dicir, por exemplo, que algo ule a podrido en Europa, porque Europa -sabémolo ben-, apesta. No entanto, que se pode facer nun clima de irritación, inxustiza social e profunda perversidade? Eis a cuestión. Como habitar este presente desesperanzador e transformalo completamente? Cristophe Fararnier (Marseille, 1963), consciente da complexidade do asunto, elixe poñer o foco na construción da individualide, no xeito en que cada persoa leva a cabo a revolución máis difícil, a propia. Ofrécenos entón o proceso de transformación radical dun suxeito humano que vén dun lugar escuro, onde ego e dor adoitan convivir en perfecta harmonía e colocan as persoas nun estado de fraxilidade constante, autocompracente e absolutamente pueril. Comeza o filme cunha fuxida cara a adiante. Vemos entón a este individuo nunha moto, en dirección ás montañas, cunha escopeta colgada do ombreiro. A idea que ten en mente é suicidarse. Matar, como Hamlet, ou matarse, como El perdut de Fararnier -impecabelmente interpretado por Adriá Misserachs- son algunhas das opcións que poderiamos contemplar para paliarmos a dor. En ambos os dous casos, o que se intenta é romper o fío de violencia eliminando a fonte que a provoca. Hamlet considera que esa fonte está fóra, así é que arremete contra ela, despois de moitas tribulacións neuróticas. El perdut, pola contra, parece non se ver capaz de soportar a anguria e decide romper o devandito fío de violencia pegándose un tiro. Cre que a causa dese sufrimento é el mesmo. O personaxe de Fararnier mira entón cara ao interior e non atura o que ve, parécelle demasiado doloroso. Agora ben, malia toda esa consciencia de ser el quen xera ese estado angustioso, entendo que non se coñece moi ben. Por esa razón considera o suicidio a única solución posíbel. Non imaxina ata que punto pode convivir coa dor e convertela nunha oportunidade única de transformación real. Por sorte para el o medo paralízao, así é que colle a escopeta e ponse a camiñar polas montañas. O paso é lento, porque non sabe moi ben por onde tirar. Daquela, simplemente continúa, que é o mellor que se pode facer nestes casos, andar. O camiño que realiza, ao principio sen rumbo fixo, terá un efecto inesperado para el, na medida en que o leva até o interior de si mesmo, mais dun xeito diferente, sen as trampas propias do ego. Neste aspecto, resultan especialmente interesantes as observacións de Carlos Losilla a respecto da presencia dun certo repregamento nos personaxes dalgúns dos filmes máis singulares que se puideron ver nestes meses na sala Numax ou en Cineuropa. O crítico de cine menciona pois Paterson -de Jim Jarmusch-, mais tamén Cavalo Dinheiro -de Pedro Costa- ou L'Avenir -de Mia Hansen-, porque neles vemos ese distanciamento dos protagonistas, que, no caso concreto de Paterson, por exemplo, ten un carácter esperanzador, en opinión de Losilla, opinión que comparto. “Cada línea escrita por Paterson es una llamada a la revolución, el conocimiento escrito -escribe Carlos Losilla- (...) de que las cosas pueden cambiar. Y de que eso se consigue no con palabras sonoras ni discursos grandilocuentes, sino a través de la perseverancia de uno mismo, para que la suma de esos esfuerzos mínimos contribuya a la gran transformación colectiva”. Na mesma liña poderiamos situar El perdut, de Fararnier, onde vemos un home atordado que decide retirarse, literalmente, da vida comunitaria.
Comeza o filme cunha fuxida cara a adiante. Vemos entón a este individuo nunha moto, en dirección ás montañas, cunha escopeta colgada do ombreiro
![Publicidade 195255]()
Estamos, xa que logo, ante ese “repregamento” que apuntou Losilla e que, certamente, poderiamos asociar á necesidade humana de buscar dentro aquilo que non se pode atopar fóra. Poñer en marcha esta “separación” esixe certas renuncias que non todas as persoas están dispostas a asumir, malia o carácter benéfico que tal exercicio proporcionaría á colectividade. O cineasta francés, convencido das bondades da soidade, pon en valor a idea do afastamento. Por esa razón “segue” coa cámara o “perdut” e observa con precisión todo o que acontece. Ofrece planos xerais longos. Algúns deles, co home no medio da neve, traen á miña memoria a imaxe do Hombre-humo, de Carla Andrade, ou aqueloutras de Montaña en sombra, de Lois Patiño, nas que o carácter abrumador da paixase permitía recuperar certa perspectiva a respecto do lugar real que ocupamos na terra. O inmenso tamaño das devanditas montañas fronte ao personaxe que intenta facer o seu camiño polo medio delas, fai visíbel a fraxilidade humana, alén de incitar á procura da lentitude, dunha respiración pausada que ralentice os procesos vitais que vivimos, de xeito que poidamos asumir e aceptar que a dor ten que ser vivida ao seu ritmo. O director francés recupera neste traballo a idea de Thoreau, quen aseguraba que endexamais é demasiado tarde para renunciar os nosos prexuízos. “Lo que hoy todo el mundo repite -escribiu en Walden, or, The life in the woods, traducido por Javier Alcoriza e Antonio Lastra- y acepta como verdadero, puede convertirse en mentira mañana”. Todo é susceptíbel de cambio, en efecto. Esta idea da mudanza aparece tamén nos Cantos Caucanos, de Avilés de Taramancos, concretamente naqueles versos nos que o poeta afirmaba “Non hai regreso, avoa,/ nunca/ regresa o mesmo home/ ao mesmo sitio” para concluír, visionario, na idea da metamorfose, ao seu ver, liberadora, “todos os rumbos, todos os navíos,/ levan-me ao grande río a renacer:/ No ámbito da Cauca”. Esa transformación interior á que fai referencia Avilés de Taramancos, Thoreau e o propio Fararnier no seu filme, vén determinada, nos tres casos, por unha experiencia, intensa e radical, que ten a capacidade de nos traer de volta ao mundo, pero dun xeito diferente, que o cineasta francés califica de auténtico, porque o contacto co mundo natural induce a recuperación dun modus vivendi sinxelo, que, sen ningún tipo de dúbida, constitúe o motor deste proceso tan interesante ao situar o individuo na natureza, non sobre ela. El perdut entra entón no bosque para quedarse. Nun primeiro momento esta entrada nese espazo obedece a un impulso inconsciente, pero, pouco a pouco, devén algo voluntario. O personaxe vaise adaptando a un tipo de vida que depende do seu esforzo. Vemos aquí, unha vez máis, a influencia de Henry David Thoreau -“Por necesario para la vida, me refiero a todo aquello que obtiene el hombre por su propio esfuerzo...- que o cineasta francés recoñece abertamente na entrevista que lle fixo Enric Albero -“Llevaba unos cuantos meses meses trabajando en la montaña, filmando solo y estaba todo el día en situación de peligro. Había leído hacía años el “Walden”, de Thoreau, un libro que me fascina y creo que sigue siendo actual, y empecé a darle vueltas a la idea de escoger a Adri (Miserachs), al que ya tenía en la cabeza desde hacía un tiempo, meternos en el bosque y hacer una especie de documental”- e que se percibe, nidiamente, nesa capacidade de autocoidado que desenvolve ao longo do filme, ao xeito do propio escritor norteamericano, quen tamén levou á práctica durante dous anos -de 1845 a 1847- esa experiencia. Todo isto é recollido polo ollo da cámara, como se dun documental se tratase. Neste sentido, Christophe Fararnier continúa pois na liña dos seus anteriores traballos -El somni, no 2008, e A primavera, no 2012-, que si eran documentais, engadindo aquí un compoñente de ficción, na medida en que o personaxe é construído, pero se presenta como real. O que temos diante dos ollos é o rexistro ficticio do seu devir cotián. Vemos como dorme na herba e sente frío ata que decide facer lume, observamos como pasa de recoller froitos silvestres a cazar un xabarín para alimentarse, asistimos ao traballo de construción dunha cabana na que se acomoda e vémolo, unha vez concluída, nunha imaxe que ficará na nosa retina, sentado nunha cadeira, dentro desa sinxela vivenda. Faise especialmente curioso que esta construción tan modesta estea cuberta por todas partes menos por unha e que, a pesar desta abertura, decida facer unha ventá, pola que olla cara ao exterior, mentres le unha revista antiga, onde vemos escrita a palabra “Actualidade”. Fararnier xoga aquí coa concepción do tempo, coa diferenza que existe entre a linealidade coa que o interpretamos e a duración coa que transcorre.
Christophe Fararnier continúa pois na liña dos seus anteriores traballos -El somni, no 2008, e A primavera, no 2012-, que si eran documentais, engadindo aquí un compoñente de ficción
![Publicidade 195720]()
Este modesto Robinsón aprende a desfrutar da lentitude, da pausa. Atopa nese repouso a tranquilidade que necesitaba. Fronte a isto que nos ofrece a fita, ese encadre da vida nos bosques, coa luz natural, nun silencio case absoluto, só interrompido polos sons da natureza, importa, como moi ben explica Fararnier, o que non figura no filme, o escenario urbano que deixou fóra da representación. Nese exercicio de o obviar radica a crítica do mesmo, algo ben interesante, e, seguramente, na opinión de gran parte do público, moi necesario, porque este traballo minucioso de observación e celebración da vida cuestiona a visión tan acelerada que temos do instante e deixa enriba da mesa a ridiculez da percepción convencional do tempo, que, obviamente, interpretamos de xeito horizontal, porque a verticalidade de seu abruma e causa temor. No interior dese tempo estamos nós, sen disfraz. Hai que atreverse a mirar dentro e ser capaces de vivir con alegría, que non é pouca cousa. Aí, nese lugar tan difícil de atravesar, puxo Faranier o foco, para salvar o seu perdut. Conseguido.
ROSA ENRÍQUEZ
