“La belleza de una estirpe que vuelve al hogar”
Georg Trakl (tradución de J.L. Reina Palazón)
Imposíbel ubicar as coordenadas espazo-temporais de Mimosas? Si e non. Depende de nós. Se nos centramos na narración, poderemos considerar que todo o que sucede ten lugar nun espazo xeográfico concreto, a zona do Atlas, o Lago Ifni e os vales de Tamalloute, que son os lugares onde se filmou a fita. Ahmed, Said e Shakib atravesan un longo periplo para levar o mestre sufí a Sijilmasa e darlle sepultura. Visto así parece claro que estamos na zona de Marrocos, na actualidade. Agora ben, alén da satisfacción aparente que estas certezas dispensen, aínda podemos indagar máis, pero tal exercicio faise pesaroso e absolutamente innecesario. Moito mellor seguir o consello de Oliver Laxe e deixarse levar polo que contemplamos. Pero que é iso? En principio un conto atemporal, situado nun espazo indefinido, por paradoxal que poida parecer isto se temos conta dos datos anteriores, que se achega un pouco a un relato de aventuras, ao xeito dun western épico, ou ben a unha especie de road movie realizada a pé e a cabalo. Iso si, o que impulsa esta estraña historia non é unha vinganza, como podería acontecer nos westerns clásicos, nin tampouco unha fuxida cara á adiante, no caso dalgunhas road movies. Polo baixo deste relato latexa un compoñente espiritual, unha procura, algo que constitúe, ao meu ver, parte da esencia do seu director que parece sentir, irremediabelmente, unha atracción inmensa pola inocencia, por esa especie de estado de suspensión en que o marabilloso aínda ten sentido e pode realizarse. Comprendo e partillo esa atracción por tal transparencia, certamente luminosa. Partílloa porque, coma el, non soporto o resaibo nin esa seguridade falsa que adoita acompañalo. Se cadra por iso, por esa busca constante do ser, ningún traballo del resulta superficial nin evidente, porque arrisca ao centrarse en temas que, a día de hoxe, poden semellar antimodernos. Neste último traballo quixo contar sen contar: narrar unha abstracción. Non era o seu desexo ser claro, malia non buscar tampouco un hermetismo tal que nos deixase no medio dunha arañeira mística da que non soubésemos saír. Partindo da frase “La luz es el velo”, do místico murciano Ibn Arabi, citada por Laxe, non só na entrevista que lle fixo Jara Yáñez mais tamén no encontro que mantivo co público no Festival de Cineuropa, da man de José Luís Losa -a quen se lle agradece moito o seu traballo-, o convite á aceptación de non comprender todo o que se ve fíxose explícita.
Moito mellor seguir o consello de Oliver Laxe e deixarse levar polo que contemplamos
En palabras do propio director iso de buscar explicación a todo carece de sentido. Segundo el o ve, a imaxe impón, penetra. E eu engadaría, subxuga. En efecto, o cine non sempre entretén, nin provoca a raiba necesaria -no caso de buscar certa concienciación política-, nin sorprende. Ás veces faise evidente, repetitivo. Outras pode parecer críptico “en exceso” e provocar fatiga. Nese caso irse do cine é a mellor opción. Que sucede con Mimosas, é un filme críptico “en exceso” ou ten un nivel de cripticismo aceptábel? Pillamos ou non pillamos o asunto que realmente nos propón esta historia? Que é máis interesante no caso desta fita, comprendela ou sentila? Aquí, neste punto, é onde cómpre deterse, porque penso que xusto nesa idea de “sentir” radica todo. Laxe non desexa ser interpretado, quere ser sentido, que os seus filmes susciten algo. Que, exactamente? Curiosidade talvez? Expectación, sorpresa? Dor? Ledicia? En palabras do propio director o que busca, concretamente, é “a estupefacción a partir do paradoxo formal (...) refírome, por exemplo, ás secuencias dos taxis, que son imaxes estruturais (...) convidan á viaxe en dous planos: os taxis non se zoomorfizan senón que se espiritualizan”. Que consiga ou non suscitar a devandita estupefacción é difícil de saber, porque hai un sector do público que non quere ser cuestionado como tal, así é que tenderá á interpretación racional e un chisco cartesiana. A este tipo de público Mimosas pode parecerlle abstracta, e, por ese motivo, non interesarlle. A min, particularmente, si me interesa. Considero este filme un delicioso conto existencial. Simpatizo co punto de vista de Laxe porque partillo esa idea de que existe un mundo en suspenso que interesa transitar.
En palabras do propio director iso de buscar explicación a todo carece de sentido. Segundo el o ve, a imaxe impón, penetra. E eu engadaría, subxuga
Refírome ao espazo invisíbel da conciencia, onde ten lugar a percepción e interiorización do visíbel, daquilo que podemos tocar. Entendo pois que existe un paralelismo entre ambos os dous mundos -o físico e o espiritual-, comunicados por pequenas portas que só nós podemos abrir. Laxe penetra en Mimosas por unha desas fendas que os comunican e retrata fisicamente ese espazo interior constituído polas montañas, desertos e lagos que vemos. É curioso como traballa coa duplicidade. Curioso e atraente. Logra que, en ocasións, eses lugares físicos se correspondan co mundo sensíbel para nós e outras non. Ou sexa que a contemplación da secuencia polas correntes do río en que escoitamos disparos, por exemplo, si pertencen ao mundo material, mais só mentres existe o movemento, a acción. No momento en que a cámara se detén na observación dun dos personaxes e vemos o terror nos seus ollos, aí estamos nun mundo distinto, no que o tempo se dilúe. Algo similar acontece coa secuencia final dos taxis, certamente intensa, emotiva, cargada de significado. Que sentido tiñan eses vehículos máis propios da vida das cidades, moderna e veloz, que dun lugar no que a lentitude é un elemento central? En principio ningún. Ao ver esa morea de coches, a sensación de estrañeza adquirirá máis e máis protagonismo, pero se non nos deixamos cegar polo desexo de querer comprender todo -El espectador, explica Oliver, que más confía en sí y en las imágenes, el que se deja llevar, encuentra un hilo que hace que no se pierda del todo, que no se rinda. Y no digo que no haya sentido en las cosas, sino que no hay que interpretarlas con la razón cartesiana superficial que tenemos hoy como hijos de la modernidad secularizada, sino como una “suprarazón” más clarividente-, talvez sexamos capaces de percibir a enerxía que emana das luces, da disposicións dos coches que se dispersan polo terreo e mais do son que os acompaña, algo que se incrementa co contraste que supón o lugar en que estes aparecen, no medio dun espazo aberto, non urbanizado e a maneira en que suscitan o interese por algo que non podemos tocar, pero si chegamos a sentir. É como se estivésemos diante do preámbulo dunha epifanía que o cineasta nos ofrece a posibilidade de intuír. Daquela, no que quedou por contar, no resultado dese ataque kamikaze de dous contra tantos para salvar a rapaza sordomuda, reside a chave de todo, na medida en que nós decidiremos a continuación desa historia que non remata e que podería ser xa outro filme diferente. Un convite entón á imaxinación ou simplemente a expresión dun desexo? Penso que tanto unha posibilidade como a outra teñen interese, porque se nos permitimos imaxinar “un final”, cocreamos con Laxe e isto pode ser estimulante, mais se aceptamos que é a expresión dun desexo sempre podemos meditar sobre el. Cal é exactamente ese desexo? Ao respecto disto, o director galego explica que a súa pretensión con Mimosas era ambiciosa, porque quixo que fose unha especie de “prière”, de pregaria, que buscaba amosar a inocencia, porque entende que deberíamos recuperar o seu valor. Talvez por iso, Shakib, o enviado, esa especie de “idiot sage” quixotesco -Laxe compárao co idiota de Dostoyevski-, sexa quen de facer fronte ao escepticismo cínico, a ese xeito de prexulgar o outro, constantemente, fechando as portas do entendemento, probabelmente pola inseguridade que provoca o medo. Coma Laxe, gosto desa pureza que se percibe en Shakib. Non só no filme mais na realidade. Certamente a ausencia de resaibo, materializado no entusiasmo, nas ganas de aprender e de mesturarse con outras persoas, expresando con franqueza os pensamentos e emocións, reflicten ese estado de inocencia que seduce tanto a Oliver Laxe, e que, obviamente, intenta recuperar. Polo de agora parece que o consegue. Por iso sente fascinación por Shakib Ben Omar, a quen coñeceu no café Mimosas que dá título á fita, unha fascinación comprensíbel, porque este home é absolutamente transparente, desinhibido -“décontracté”-, natural. Unha xoia rara, a verdade, que merece tanta atención como o propio filme.
