Nunha aldeíña da montaña que se ergue sobre A Mariña, un galpón de bloques sobrancea nun outeiro baixo un par de loureiros reais. A parede lateral domina unha valgadiña case desde a nacente dun regato e mira para os lousados das casas. Alguén proclamou o valor da amizade con pintura branca: “Flor, Verónica e Miguel”. O tempo ten desgastado a pintura, mais a lenda é clara e parece suscitar o respeto e a nostálxia dos habitantes que ainda restan no lugar. Duas mozas e un mozo adolescentes asinaron un pacto nesta parede hai máis de vinte anos. No remate do verán, a fin dunha época da vida. Cada quen, un seu camiño para emigrar. Un descenso na carrilana da vida.
"Duas mozas e un mozo adolescentes asinaron un pacto nesta parede hai máis de vinte anos. No remate do verán, a fin dunha época da vida. Cada quen, un seu camiño para emigrar".
Non é o guión de Sempre Xonxa. Acontece en centos de aldeas, onde xa case non hai mocidade. A pouca que pode restar xúntase coa de fóra no tempo das festas, no verán, cando as orquestiñas percorren o país pondo absurdas notas de baile a este longo esmorecer. Centos de topónimos serán varridos da nosa memória, onde han medrar as hedras e as silvas. Dúcias de aldeas habitadas por menos de cinco ou seis persoas, todas anciáns ou na antesala da ancianidade. Antes de vinte anos, os codesos e as xestas cobrirán os eidos, onde curiosearán os corzos. O moucho pousará nas varandas dos patíns para oulear nas frías noites de inverno e os paxaros disputaranse os territórios do olvido enchendo de melodías as primaveras solitárias. Non resulta difícil imaxinar o futuro destes lugares.
O caso é que unha breve ollada ao mapa de densidade de poboación produce arrepío. De norte a sul, desde Mañón ou Ortigueira na serra da Faladoira, até Baltar, Cualedro ou Oimbra, aos pés do Larouco. De leste a oeste, desde O Caurel ao Careón. 71 concellos teñen unha densidade de poboación inferior a 20 habitantes por quilómetro cadrado e 17, menor de 10 habitantes/km2. Chandrexa de Queixa, Vilariño de Conso e Negueira de Muñiz ostentan os “mellores” rexistros, con 3.6, 3.4 e 3.1 habitantes/km2, un valor este último que nos aproxima a Namíbia, 4º país da listaxe mundial de países con menor densidade de poboación. En 20-30 anos centos de aldeíñas serán história. 50.000 persoas que habitan nestes concellos teñen máis de 64 anos. O devalar da vida e a emigración van deseñar o mapa da Galiza de 2040. Ese mapa virtual que apareceu nun caderno do Sermos adicado á lingua e que, tras unha confección casual ou preconcibida, convertía nunha nova Irlanda a nosa xeografía, deformada ao cobrar maior superficie os concellos de máis poboación. E nunca máis acertado, porque de aquí a 20-30 anos, o galego compartirá co gaélico unha porcentaxe similar de falantes.
Chandrexa de Queixa, Vilariño de Conso e Negueira de Muñiz ostentan os “mellores” rexistros, con 3.6, 3.4 e 3.1 habitantes/km2, un valor este último que nos aproxima a Namíbia, 4º país da listaxe mundial de países con menor densidade de poboación
![Publicidade 195255]()
Mais non é só a perda de escenários onde van da man cultura e língua, património e natureza. En muitos casos, o preámbulo da caída do telón é o abandono das producións tradicionais. Véndense as vacas e nos prados plántanse eucaliptos, que han cobrir a aldea de sombras funestas.
Recentemente, asomei ao acantilado que bordea o castro de Dun Aenghus, nunha das irlandesas illas Aran. Son case cen metros de abismo vertical. Non podes abeirarte de pé, un refacho imprevisto do poderoso vento podería iniciar a caída libre. Así que, arrentes do chan, permanecín uns minutos contemplando o abismo, consciente do seu poder hipnótico. Ese mesmo poder que mantén afastadas as bases nacionalistas galegas, sumidas en perpetua liorta, como as duas lebres que discuten sobre a raza dos cans que as perseguen, ignorando a fatalidade do seu destino común.
O certo é que, trascendendo a miséria do presente confuso, ignorando por un momento as tensións centrífugas que parecen arrebolar cara vieiros dispares as distintas parróquias, parece difícil encontrar unha razón máis poderosa que os recentes informes estatísticos sobre o galego para reiniciar o traballo común. Seica o dixo Castelao, escoiteillo a Moreda e repetiuno Francisco Carballo antes de nos abandonar. Precisamos pór a un lado as diferenzas e priorizar o que nos une.
A qué agardamos? A que calquera noite veña desde o alén indicarnos o camiño unha hoste antiga de patriotas, unha nova santa compaña de “vultos” sobranceiros que porte a buxola para cruzarmos este deserto? Ábrense duas alternativas. Sentar sobre as cadeiras a agardar que un refacho inesperado inicie a fatal caída libre. Ou largarlle unhas boas vareadas ao lombo da vaca para pola fóra da corte. Como son inxenuo, por riba de todo prefiro confiar en que seremos capaces de enervar ao noso povo consciente e que, aló onde estean, Flor, Verónica e Miguel, sentirán o orgullo da sua pertenza a este vello recanto do mundo.
