Escrebo estas liñas cos ecos da folga histórica protagonizada polas nosas mulleres. E por iso quero lembrar un par de anécdotas de hai non tantos anos. Non por botar un ollo ao pasado para comprobar os avances, senón para nos decatar que a realidade que hoxe bloquea e impide alcanzar os obxectivos desta folga histórica será, co paso do tempo, tan absurda como os feitos que vou relatar.
Na posguerra da fame, miña aboa Amália, a nai de miña nai, acudía ao “estraperlo” para levar á casa produtos que daquela estaban racionados. Aceite, fariña, xabón, azúcar... Collía o tren en Vigo con outra veciña de Sárdoma, a Filomena, alcumada Cacharula, viúva xa de muitos anos, muller “exemplar”, por toda a viciñanza “querida”. Elas as dúas, como tantas outras, cruzaban o Miño, mercaban en Portugal e voltaban para a casa, sorteando algún guardinha primeiro e esperando, despois, que o maquinista reducise a velocidade, quizás consciente de que eran mulleres como Amália e Filomena as que contribuían a facer menos sufridos eses días amargos xa rematada a guerra. Así que nunha curva pouco antes de Vigo, dúcias de mulleres asomaban polos vagóns, tiraban para arriba das longas saias, termando de cestos, caixas e bolsas cargadas, saltaban a terra, erguíanse axiña e botaban a correr até se perderen nun canabal.
Elas as dúas, como tantas outras, cruzaban o Miño, mercaban en Portugal e voltaban para a casa, sorteando algún 'guardinha' primeiro
![Publicidade 195634]()
Pasados os primeiros anos da posguerra, aló por 1943 ou 44, apenas 5 anos despois do fusilamento das Trece Rosas, Filomena puxo fin á súa condición de viúva e xuntouse cun home de Vigo. Comezaron a vivir os dous na súa própria casa. No noso espazo rural pervivían ben fortes naquela altura os hábitos ancestrais que ataban as mulleres a formas de vida subsidiarias, discretas, invisíbeis, sumidas e sometidas polo patriarcado tradicional que tantos séculos leva aferrollando á metade do povo. Mais Cacharula quixo ter home e así o fixo. Foi entón cando se desatou a histeria no Raviso, un dos recantos da Sárdoma de metade de século. Armáronse concentracións, cornetadas e procesións que sempre tiñan como centro neurálxico a casa da Cacharula. Como se dunha novena se tratase, arrincaba a protesta coa chamada desde a balconada da casa de enfrente, exercendo Carmen, unha das irmáns de miña aboa, como espoleta da algarada, como muecín matutino desde o seu minarete de pedra galaica: “Compañeiros, xa é hora, vamos, vamos,...” Saían homes, mulleres, rapazada.., e do baixo da casa da Carmen sacaban dous bonecos en procesión. Miña nai lembra aínda aquilo como unha festa, onde todo o mundo berraba algo así como “Cacharula non cases, Cacharula así ben quedas”. Botaron algo máis dunha semana facendo escarnio da muller até ese momento exemplar e querida, da súa intención de refacer a vida. Facendo escarnio da súa aspiración a ter dereitos, a trascender o destino universal de invisibilidade das viúvas. Escárnio por molestar, por incordiar, por teimar en algo que, como diría algún mentecato de hoxe, “non tocaba” unha vez morto o seu home. Facendo un símil coa série televisiva de moda, debía admitir o destino natural, algo así como as viúvas dothrakis, condeadas a vivir o resto dos seus días como “dosh khaleen”, mulleres sen dereitos, mudas, agardando o seu destino final. E claro, Cacharula Filomena, fixo como Danaerys Targarien, desafiou as normas imperantes, encheuse de valor e dignidade e…., arrexuntouse cun home! Aqueles días remataron cando a policía entrou no baixo da Carmen e requisou os símbolos do alzamento popular contra a que agora é unha liberdade fundamental, negado daquela o seu exercício real polas mulleres.
Escárnio por molestar, por incordiar, por teimar en algo que, como diría algún mentecato de hoxe, “non tocaba” unha vez morto o seu home.
Cando miña nai fala destes feitos percibo unha mezcla de nostalxia polo tempo pasado e de rechazo polo que representaba de humillación. Como un anacronismo felizmente superado. Algo que acontecerá tamén coa fenda salarial, coas dificultades de conciliación, coa ausencia en postos directivos, co desprezo nas artes e nos deportes e coa violencia e a coacción laborais. Veremos unha sociedade na que a rapazada non fará distincións en razón de sexo á hora de defender dereitos. Veremos recuar o capitalismo, desprazado por esa horda hostil e orgullosa de mulleres en combate que se reproduce xeración tras xeración. E deberemos multiplicar a solidariedade masculina, con maior ou menor acerto e determinación, porque nunca foi tan xusta unha batalla como esta, na que se luita contra a humillación, o escarnio, a escravitude e a violencia padecidas pola metade da Humanidade.
