Onte chamou Xoán Costa para pedirme que escrebera unha lembranza, algo, sobre Lino Braxe. Pouco tempo antes, a penas un par de horas, soubera do seu falecemento. Nos últimos anos tiven pouca relación con el. A penas o vin, cadramos nalgunha ocasión. A vida levounos por outros camiños, e outros foron xa os momentos.
Sabia que estaba mal, por teléfono contoume de si propio, da saúde feble, e agora, no momento da triste nova, sentin un enorme peso enriba, e moitas imaxes chegaron sen seren convocadas, visitantes de horas anónimas, dolorosamente inesperadas, como sombras nun escenario ou silenciosas personaxes teatrais. E síntome desconcertado, sabedor de que, como está a acontecer agora, a perda de persoas que fixeron parte da túa vida, non pode ser algo extraño.
Coñecín a Lino na casa dos meus pais, na Coruña, un día lonxano en que acompañara ao meu irmán. Eu estaba no meu cuarto e lía A literatura e o mal, de Bataille. Temos lembrado aquel encontro muitas veces, falamos do libro e compartimos a lectura das súas páxinas. Ignoro se terá algun significado a lectura deste libro con Lino, ou as conversas mantidas entre os dous e Lois Pereiro, sobre poemas de G. Trakl, en” La Barra”, o antigo café acarón do teatro Rosalía, en Rego de Auga.
Lino Braxe procuraba na literatura, no teatro, na música, respostas que non podía encontrar. Na súa obra, nos seus trazos artísticos ou literarios, sempre hai unha fuga cara algures, unha atracción definitiva por lugares e personaxes que o salven. O Báltico, Hamlet, Richard Burton, Italia e Grecia, aquelas praias deshabitadas, que nalgún momento tamén eran escenarios de desolación.
E el, Lino, o poeta, o dramaturgo, foi a personaxe deses escenarios. O cabaleiro dolorido das espidas praias da vida, novo Tasso na procura do sublime, mantendo certo distanciamento co mundo, malia a súa implicación emocional. Mais niso propio hai un carácter romántico, non renacentista, como sentimento de desolación ante unha paisaxe en que a figura humana xa non fora necesaria. E nese espazo, o poeta, Braxe, vaga en soidade ferida. É unha pose estética, ben é certo, mais tamén o é que a arte, para o creador e artista, foi sempre unha representación non pasiva, senón modelo de conducta. Creo que o enfrontamento co mundo visíbel creou en Braxe, na súa comprensión fatalista do mundo e das artes, a figura do cabaleiro dolorido, e a concepción do mundo como unha inabitata piaggia.
Tamén nostalxia do sublime, fronte a un mundo oclusivo, espazo agónico que aparece con frecuencia no seu teatro. E, claro, na alteridade estética das dúas personaxes: Feiron Enda e Rotwang Brahe, que evocan o mundo báltico, onde procurar a orixe. O poema de Braxe di, nos seus ultimos versos: "E me deixen a min, cabaleiro dorido, nas escuras praias da vida/ náufrago da morte , de non morrer contigo".
Teño sobre a mesa na que escribo unha foto do grupo de poetas que nos oitenta publicamos aquelas antoloxías. É un fermoso retrato feito por Xurxo Lobato, baixo as arcadas de María Pita, para celebrarmos o vinte aniversario das publicacións. Estamos Xulio Valcárcel, Manuel Rivas, Xavier Seoane, Fernán Vello, eu mesmo, e el, Lino Braxe, vestido de negro, figura ocupando o arco, como personaxe central do escenario.
Compartín con Lino o pan amargo da morte de Lois Pereiro. Deixouno el nun poema que non vou reproducir agora, de non ser os versos que noutro momento tamén teño lembrado: “Sabiamonos fieis a unha amizade enferma e silenciosa”. Estabamos alí, na morgue, algúns dos poetas de Amor e Desamor, a ollármonos e ollalo a el, que xacía cunhas flores de urce entre os dedos e un longo foulard. Lino e Lois, para sempre cavaleiros doloridos, para sempre na nosa memoria.
Esa memoria perdida que era como titulou o seu libro de mil e novecentos noventa, onde, como no libro de poemas Banquete, tantas claves hai para comprender a súa obra literaria, a súa paixón, a procura da estética como forma de vida.
Seguimos, Lino, o camiño. Mais sempre estarás connosco, naquel lugar que vós os tres, ti, Miguelón, Saqués, chamabades a caricia da serpe.
