Fóisenos, humilde e caladiño, Carlos Oroza. Mais agora, cando unha xeada man nos toca o corpo por dentro —é o asombro causado pola desaparición do poeta—, veñen a min os versos de García Lorca que eu lembro e penso para o amigo desaparecido, e desaparecido só fisicamente: “Huyendo del sonido/ eres sonido mismo,/ espectro de armonía,/ humo de grito y canto”. Fóisenos Carlos Oroza, clandestino e pobre (só no material: inmensamente rico no espiritual), e cobran agora toda a vixencia as palabras que un día pronunciou o mestre Pere Gimferrer, cando para se referir á poesía do viveirense dixo que pertencía a un “dominio exclusivo”: “co dobre orgullo do absoluto e da súa ocultación”.
Eu tiven a sorte de coñecer a Carlos Oroza da man e da voz de Uxío Novoneyra: unha tarde de outono en Santiago, os tres paseando —cálido tránsito na lembranza— pola Alameda compostelá. Novoneyra “quería” a Carlos Oroza, e ambos mantiñan unha irmandade enraizada no tempo, un xeito de reverencia e de recoñecemento rilkeano, esa forma de agarimo mutuo sobre a que tan ben falou o autor das “Elexías de Duino”. Aquel encontro máxico en Santiago uniume, tamén maxicamente, a Carlos Oroza para sempre. Cando eu viaxaba a Vigo, cidade na que residiu o poeta a última parte da súa vida, sempre atopaba a Carlos Oroza: aparecía nunha esquina, inesperadamente, ou ao lonxe, paseando, e sempre nos dábamos unha aperta “tensa”, como diría Isaac Díaz Pardo, antes de irmos ao bar máis próximo a celebrarmos o encontro.
Novoneyra “quería” a Carlos Oroza, e ambos mantiñan unha irmandade enraizada no tempo, un xeito de reverencia e de recoñecemento rilkeano
![Publicidade 195634]()
Carlos Oroza —díxenllo a Celestino Poza, que o levou a Culleredo non hai moitos anos para nos ofrecer un recital poético: memorábel alí a súa palabra viva e comunicante— era un poeta que levaba a poesía pegada a el, incrustada nel mesmo, como se esta formase parte da súa propia bioloxía. Por iso me causaron un certo estremecemento no seu día as palabras de Carlos Oroza, cando o poeta, nunha entrevista xornalística, non dubidou en afirmar que “La poesía se mastica. Cuando escribo, me huele el paisaje”.
Agora, que se nos foi en silencio, e extraviado no invisíbel, Carlos Oroza, que era un poeta eminentemente “oral” —a poesía está feita para a oralidade, dicía—, fica en nós o eco da súa voz libre e profunda, tensada entre as brétemas entrañábeis do Courel —onde tamén residiu (na casa de Uxío Novoneyra)—, a bohemia escintilante madrileña e a luz balear (“eivissenca”) e viguesa, verdadeiro alimento espiritual este último para seguir o seu “tránsito poético”. Un día Ramiro Fonte pediulle a Carlos Oroza nun poema que, así como Virxilio acompañaba ao vello Dante aos círculos do inferno, o lévase a el “aos peiraos,/ converténdome en libre pasaxeiro”. E engadía o poeta eumés: “Ninguén nos ve pasar. Estamos sós/ no mundo das ribeiras”. Mais xusto cando eu lembraba estes versos dun poema de Ramiro Fonte, publicado en “A rocha dos proscritos” (2005), invádeme outro poema, talvez de urxencia, mais fermoso, sabio e temperado, de Manuel Forcadela. “Eximio nos abraias con ritmos e palabras,/ se, baixo e derrubado, visitas da tristeza/ as cámaras sombrías, os túmulos secretos”. E pregúntalle aínda o poeta de Tomiño ao Oroza amigo: “A quen lle roubas tanta celeste ofuscación,/ insólitos delirios, frenético extravío?/ Por que, Carlos Oroza?/ Por que, bandido errante?”.
Mais a resposta tívoa, e tena, Uxío Novoneyra, palabra súa que nos ilumina e nos salva: “A morte non é certo”.
