Talvez haxa quen, ao visitar a interesante exposición “Concepción Arenal: A conciencia da razón” no Colexio Fonseca da USC, se sorprendan polo minúsculo tamaño dos libros da autora. Moitos son edicións en oitavo, correspondente á oitava parte dun prego, 160 x 110 mm, común no século XIX e antes. Así, unha das obras máis coñecidas da pensadora ferrolá, Cartas a los delincuentes, publicada en 1865 na Imprenta do Hospicio da Coruña, mide 180 x 110, exactamente igual que Cantares gallegos de Rosalía, de 1863 que, segundo a web da Fundación Rosalía, custaba 16 reais, un prezo elevado para a época. Uns anos antes, en 1859, na mesma imprenta de Juan Compañel, Murguía publicou La primera luz, case en oitavo, reproducida na edición facsímile de Xerais en 2000; o seu prezo era catro reais. En 1852 o escritor, editor e activista político Wenceslao Ayguals de Izco, reeditou en oitavo o Teatro crítico universal do pai Feijoo, nun dos volumes da súa enciclopedia La Escuela del pueblo. Noutras palabras, estes libros pequenos eran os máis frecuentes no século XIX, debido ao alto prezo do papel. Todos os citados, agás La Escuela del pueblo, están encadernados en rústica, non en tapa dura.
Non todo o mundo xulga os libros polo seu contido. Segundo contan Carlos Babío e Manuel Pérez Lorenzo, no seu libro sobre o espolio de Meirás, o encargado pola Biblioteca Nacional de limpar e empaquetar a biblioteca de Emilia Pardo Bazán en 1940 escribiu no seu informe que era de pouca suntuosidade pois “predomina a rústica” e hai poucas encadernacións boas, e “o mesmo pode dicirse do mérito dos libros”.
Confeso unha predilección polos libros pequenos, encadernados modestamente. Os libros da colección “Ferros” de Xerais, deseñada por Francisco Mantecón a mediados dos 90, onde foi orixinalmente publicado O valo de Manselle, de Anxo Angueira, son do mesmo tamaño que Cantares gallegos. No proxecto editorial “Letras de cal”, do que formei parte, e no que apareceron, entre outros, os primeiros libros de poemas de María Lado, en 1997, e Carlos Negro, en 1998, estes medían 153 x 108. Non moito máis miden os libros recentes da poeta Alice Oswald, ou o primeiro que lin de Anne Carson, en 1998, Glass and God. O meu amor polos libros pequenos, en rústica (fermosa palabra), vai acompañado do receo cara aos de tapa dura e gran formato. Talvez coa crise volvamos aforrar papel e os libros diminúan de tamaño, que non de fondura.
