Opinión

“Simplemente gallegos”?

Cuatro ensayos sobre la mujer (1971) foi o primeiro libro que lin de Carlos Castilla del Pino. Era estudante de 2º curso universitario e lembro, aínda que de xeito difuso, que aos nosos ouvidos chegara o escándalo do furto da súa cátedra. O seguinte foi Psicoanálisis y marxismo. Moito máis tarde, Teoría de los sentimientos, e, máis recentemente, a longa entrevista realizada por Anna Caballé ao ilustre psiquiatra e escritor. Obra toda ela que me foi de gran proveito e instrución. A última das citadas foi o prólogo da leitura dos dous volumes de memorias que el proprio escrebeu: Pretérito imperfecto (1997) e Casa del Olivo (2004). Tiña ambos desde a súa publicación, mais só foi nestes tempos cando os lin. Gosto moito do xénero memorialístico, de xeito que a leitura destes dous grosos volumes autobiográficos foime moi interesante. A diferenza doutros libros de memorias, que adoitan practicar unha refacción constante, en beneficio do biografado, pro domo sua, nos dous que comento (e que abranxen a práctica totalidade da vida do autor, de 1922 a 1949, o primeiro; de 1949 a 2003, o segundo; faleceu en 2009) chama a atención a carga de veracidade con que o autor se retrata. Non hai edulcoración nen afán de auto-indulxencia; se acaso, unha extrema racionalidade na análise de si e dos demais.

O primeiro dos volumes citados inclúe, cara ao final, un capítulo de 20 páxinas titulado “Intermedio galaico”. Correspóndese co relato dos seis meses (de Febreiro a Agosto de 1947) que o xa doutor botou en Ferrol onde fora destinado como alférez de milicias para culminar o cumprimento do servizo militar. Así resume esta súa estadía forzosa: Me felicito de la ocurrencia de quienes me enviaron como castigo a Ferrol. Pasé seis meses de mi vida espléndidos, descubrí Galicia, traté, aunque con la imprescindible distancia, a aquellos soldados, casi todos campesinos de Orense, que resultaron tan antimilitaristas como yo y que fueron cómplices de mi desidia ante aquella forma de vida, absurda y pueril hasta lo grotesco, que se nos imponía. Come robaliza (sic: referida co nome galego) e admira praias inmensas. Participa da tertulia de Torrente Ballester, coñece con el Compostela; alármao a gran cantidade de tuberculosos. Cando dous anos despois, debe escoller entre A Coruña e Córdoba para dirixir o dispensario de psiquiatría, non o dubida: esta será a eleita. Bótao para atrás defrontar a humidade, a tuberculose... e o idioma da Galiza. Tivera ocasión de atender, como psiquiatra, aldeáns próximos a Ferrol, “hablando un gallego rural cerrado, con la boca entreabierta”, que ollaban o chan. Non os entendía nen os podía diagnosticar. Perguntábase: “¿son esquizofrénicos o simplemente gallegos?”. “¡Desesperante!”, así cualifica a experiencia quen xa tiña acumulada unha moi intensa e penosa ás veces traxectoria profisional. Si, é certo. É un desespero (agora falo eu como leitora galega) verificar, máis unha vez, a incomprensión de preclaras mentes españolas verbo da realidade galega. Aqueles aldeáns eran galegos e, por tanto, precisados, como doentes, de seren atendidos na súa lingua. Así de simples.

Comentarios