Opinión

Rosa Bonheur (1822-1899)

A longa espera pagou a pena. Hora e media na bicha, na cola ou na queue do Museo de Belas Artes de Bordéus para poder contemplar a ampla exposición de obras de Rosa Bonheur, na cidade en que naceu e que a recoñecía neste 2022 no bicentenario do seu nacemento. Omito lembrar os pensamentos que me andaron pola cabeza ante semellante proba de interese cidadán por veren a obra da súa paisana: desexaría algo así na nosa terra, por exemplo, nunha cidade como A Coruña, de povoación algo inferior á da capital da Aquitania, a respeito dunha gloria galega. Interesárame por ela des que coñecín o seu nome, hai moitos anos, no prólogo de La hija del mar (1859), a primeira novela de Rosalía de Castro. Do que puiden ler daquela, informárame de ser filla de pintor, nai e pai saintsimonianos, responsábel –á morte do pai– dunha escola de debuxo para mulleres; de como debía pedir permiso ("Permission de Travestissement") á policía de París para vestir roupas masculinas que facilitaban o seu traballo de pintora ao natural de animais; da súa relación amorosa con Nathalie Micas, tamén pintora, e, á morte desta, con Anna Elizabeth Klumpke; dos numerosos premios e recoñecementos a que foi acredora. Continúa sendo definida como pintora animalière ou, agora, como precursora do ecoloxismo, mais as súas proprias declaracións coido que oferecen unha outra visión da súa pintura –un prodixio de realismo ou de hiperrealismo–, ou, polo menos, así mo pareceu. Abondan as escenas do traballo no campo e é ela mesma a que dá, segundo o penso, a clave, cando di que a súa pintura tiña como motivación oculta a de representar artisticamente o traballo da terra de onde sae o alimento para a humanidade toda ("J’avais bien aussi l´arrière-pensée de célébrer au moyen de mon pinceau l’art de tracer les sillons d’où sort le pain que nourrit l’humanité tout entière..."). De modo e maneira que está a glorificar a épica do traballo, como faría a nosa escritora, a súa tocaia (a pintora tamén é Rosalie), quince anos máis nova, en Cantares gallegos (1863) e en Follas novas (1880). Moito máis que animalière ou paisaxista.

O realmente asombroso é que sexa obxecto de cita encomiástica por parte dunha Rosalía de Castro de pouco máis de vinte anos, totalmente à la page. Non hai –na (escasa) literatura galega nen na española do seu tempo (fin da década de 50)– nada semellante ao manifesto-prólogo da mesma. Rosalía de Castro vai compor unha sorte de dicionario de autoridades de absoluta maioría feminina. Na súa elaboración, citará dous homes, Malebranche e o P. Feixoo –defensores da capacidade intelectual das mulleres– e nove mulleres. Nove. Casualidade ou non, elas veñen a ser a reencarnación propositada das nove musas clásicas. A escolla é fortemente significativa: a poeta clásica por antonomasia, Safo; as políticas: Xoana de Arco, María Teresa, emperatriz do Imperio Austro-Húngaro, Catarina, do Ruso; as escritoras, como Santa Teresa de Jesús, Madame Staël ou George Sand; revolucionarias como Madame Roland; unha pintora dos seus días, excepcional pola súa arte e o seu espírito libre e transgresor, como Rosa Bonheur (antes, por certo, de ela ser amplamente (re)coñecida, á altura de 1859). Do século VII-VI a. d. C. á súa contemporaneidade: a visibilización dunha auténtica xinea feminina de valor e mérito: o aval, a "afiliación" en que a escritora novel se recoñece.

Esta é a "primeira" Rosalía de Castro. Tan elocuente na súa apresentación pública como autora dunha auténtica labazada avant la lettre a tanta desfiguración posterior.

Comentarios