Opinión

O que non se nomea

Din os antropólogos que unha das principais diferenzas entre nós, como especie, e os animais máis avanzados, é a capacidade de linguaxe. E digo ben, linguaxe e non comunicación, porque moitos animais teñen a capacidade de comunicarse entre eles -os vagalumes empregan diferentes frecuencias de luz para expresar achegamento sexual, ou perigo-, e mesmo cos seres humanos -os gatos, por exemplo, empregan o seu miañar soamente para se comunicar con nós-. Pero só os seres humanos temos a capacidade de empregar a linguaxe, de crear conceptos específicos e poñerlles nome. E iso, créanme, é importante.

A capacidade de nomear as cousas, as emocións e mesmo as persoas confírenos un poder extremo. Nomear algo, o que sexa, supón elevar ese obxecto, persoa, sentimento ou concepto á categoría de real. Antes do nome as realidades son, pero non poden ser expresadas, e, polo tanto, perden toda entidade nun mundo no que o que non se nomea, non existe.

E isto vén sendo así dende sempre, dende que adquirimos esta bendita capacidade de comunicación lingüística que incluso permite que algún de nós gañemos o pan empregando as palabras. Cousa de meigas.

Estes días asisto, con verdadeiro estupor, a un debate que eu, pobre de min, cría xa extinguido: é de verdade tan importante poñerlle nome ás realidades que nos rodean? A cuestión xorde a raíz, precisamente, dunha realidade que custou moito nomear abertamente: a diversidade sexual. Neste mes de xullo o Goberno de España aprobou a coñecida como Lei Trans, e a ministra de igualdade, Irene Montero, daba un discurso no que anunciaba a tramitación desta nova normativa, aludindo ao beneficiosa que sería na saúde mental e física dos nosos fillos, fillas e filles. Ese terceiro xénero, ese e final, causou unha avalancha de comentarios criticando o uso do que os puristas da lingua consideran un termo inválido, por non estar recollido no dicionario da Real Academia da Lingua Española. Que despropósito! Que desvergoña! Que falta de decoro a da ministra!

Esquecen eses puristas que a lingua está viva, muda e crece, e que ese -e final emprégase para dar nome a unha realidade, a de miles, milleiros de persoas que non se atopan nin no termo rematado en -a, ni no termo rematado en -o. Non son homes. Non son mulleres. Pero existen, sempre existiron, e teñen todo o dereito a que se lles recoñeza e se lles nomee, porque, como xa deixamos claro antes, na nosa especie, capacitada de linguaxe, o que non ten nome non ten entidade, e, polo tanto, non ten dereitos.

A miña defensa no emprego do termo por parte da ministra non ten nada que ver coa comprensión para con aqueles que non se senten cómodos co mesmo. Soa raro, din. E non lles quito razón, probablemente deberemos esforzarnos por atopar un termo que acomode á realidade que representa máis que noutras linguas. Por exemplo, no inglés empregan o plural, que é neutro por si mesmo -they/them-, e solucionan o asunto con menos diatriba. Pero claro, en castelán e en galego non contamos con ese recurso, os nosos plurais son tamén distintivos de xénero e/ou sexo. Teremos que crear outros novos. Que lle imos facer.

Pero que a incomodidade do termo no lles cegue. Pode non gustar, pode soar raro, pode precisar actualizacións... pero é necesario. Especialmente, no discurso da Ministra de Igualdade. Porque recoñecer pública e verbalmente a existencia de todas esas persoas -intersexuais, axénero, xénero fluído...- outorgándolles un nome propio, unha palabra que lles represente, é o equivalente a recoñecer a súa existencia mesma como realidade de pleno dereito.

Porque as palabras importan. Que llo digan se non a Samuel Luis, a quen mataron dunha malleira ao berro de “maricón”. E aínda hai quen se cuestiona se o que che berran cando te están asasinando ten importancia. Toda, ten toda a importancia. A mesma que cando a nós nos chaman putas por erixirnos en donas da nosa sexualidade. Ou a mesma que cando a alguén lle negamos o seu pronome correcto. Porque as palabras son poderosas, e un gran poder, como di o tío de Spiderman, leva consigo unha gran responsabilidade. Empreguemos ese poder con cabeciña, empatía e xenerosidade.

Comentarios