Cando tiña 13 anos namorei dun rapaz espelido e medio roxo, un par de anos maior ca min. Tiña o pelo algo longo, tocaba a guitarra, adoraba a Guns&Roses e xogaba fantasticamente ao xadrez.
Foi un amor adolescente e efémero, pero aprendín moito da experiencia. Por exemplo, que Guns&Roses son un grupazo, que o xadrez require moita paciencia e unha boa dose de autocontrol (e que eu carezo completamente delas), e que, cando hai un bombardeo, é mellor agocharse debaixo da mesa.
O dos Guns&Roses e o xadrez ensinoumo Mladen, aquel rapaz que me roubou o corazón en 1992. O dos bombardeos ensinoumo o irmán da súa amiga Maia. Aquel raparigo non tería máis de 5 anos no verán de 1993, pero deume unha lección que, aínda hoxe, non son quen de superar: crecer nun país en guerra marca. Para sempre. Para mal.
Mladen, Leila, Maia e o seu irmán foron catro dos moitos rapaces que chegaron á Coruña en 1992, escapando da guerra dos Balcáns. Fixémonos amigos moi rápido, porque cando tes 13 anos é moi sinxelo facer amigos, e, na noite de San Xoán, co estoupido do primeiro fogo de artificio, o irmán de Maia correu a agocharse baixo a mesa. Choraba desesperado, esixindo que todos nos agocháramos con el. Como non entendía a teima do rapaz, pregunteille a Maia. "Cree que son bombas, e cando hai bombardeos facemos iso". Díxoo con tanta tranquilidade... como se non tivera importancia. Ao seu lado, o meu propio irmán, da mesma ideade que aquel ratiño asustado, xogaba tranquilo.
A guerra é unha merda, pero dicir que as guerras apestan e non dicir nada é o mesmo, porque, ás veces, esquecemos o que hai detrás delas. Somos quen de identificalas nos seus comezos, cos tanques despregados, os informativos abrindo con enviados especiais destacados, cos movementos sociais nas rúas e nas redes. Pero en pouco tempo o fervor esmorece... cando non o vives nas túas carnes, claro. Esmorece esa guerra deste lado da pantalla, mentres do outro lado, do lado no que sangran e morren, a cousa vai de mal en peor. En parte porque os deste lado esquecemos, alixeiramos carga. Xa fixemos caso dabondo, amigo, toca cambiar de tema.
Cando a guerra dos Balcáns rematou eu remataba a universidade, o que quere dicir que, de ter quedado nos seus países de orixe, Mladen, Leila, Maia e o seu irmán terían vivido dez anos en guerra. Unha década agochándose debaixo das mesas para escapar dos bombardeos... con sorte. E terían sido afortunados, porque existen varios países que carrexan ás súas costas décadas de conflitos armados, permanentes ou intermitentes. Uganda -desde 1986-, Arxelia -desde 1992-, Congo -desde 1998-, Palestina -oficialmente dende 2000-...*
Afganistán fixo en 2020 18 anos como país en guerra. Neste 2021 pasará o mesmo en Iraq. E si, podemos falar de cifras, de mediación internacional, de intereses económicos... podemos falar de mil causas, consecuencias e análises, pero ningún será tan real como que este ano miles de rapaces e rapazas iraquís farán 18 anos, a ideade na que marchei de casa, a idade na que puiden votar, a idade na que collín as rendas da miña vida. Miles de rapaces e rapazas farán en Iraq 18 anos neste 2021, e chegarán á maioría de idade sen ter coñecido outra cousa que a guerra. Nada máis. Naceron, creceron e sobreviviron 18 anos nunha contorna na que a normalidade é agocharse debaixo dunha mesa cando hai un ruído forte e luces estourando no ceo, mentres aquí miles de rapaces e rapazas farán os 18 anos sabendo que eses estoupidos e esas luces son preludio da verbena de noitevella, ou das festas de verán.
E, que queren que lles diga, a min próeme por dentro. Porque onde moitos ven números eu vexo os ollos daquel raparigo morto de medo debaixo daquela mesa, e as mans do meu primeiro amor tocando November Rain na guitarra. E cada día o teño máis claro: non, non todo vale, nin no amor nin na guerra.
*Fonte: Escola Cultural de Pau, centro de investigación sobre paz, conflitos e dereitos humanos adscrito á Universidade Autónoma de Barcelona e creado en 1999 pola Cátedra Unesco sobre Paz e Dereitos Humanos da UAB.
