De rapaza doíame especialmente que Galiza non tivese ríos. Na nómina en que trazabamos o discorrer das augas do país que nos asolagaba, á beira da grandeza do Texo ou do Douro, o Miño era un parente pobre e o Sil, máis pobre, non era galego por nacenza. Nada de nós entraba na escola, nin Texo, nin Douro, que só falaban castelán. Os praceres grandes da miña infancia eran mollar os pés nos regos polos campos da Fervenza, apañar pelouros pola Rotea, botar a auga nas Tomadas e escoitar a nai contar os seus baños no Cachón. Cos tempo a fraude da educación recibida ten un resumo: descubrir que Galiza era o país dos mil ríos, pousar os pés no Pedregal de Irimia, rubir, literalmente, até Trevinca, e no camiño dar co nacemento do Xares. Pasaron anos para deseñar o átlas dos afectos, esa vértebra cérvical, coa que manteño a miña cabeza, e cubrila con arterias fluviais: todos os ríos e regatos que vou sumando como días felices desde o Landro ao Tea, desde o Tamuxe ao Navia, desde o Navea ao Louro, desde o Lor ao Lagares, desde o Sarela ao Tripes. Ríos que teño no mundo, como propios e vividos, desde a Mosela, o Reno, o Nilo, até o meu regato do Folón. Sei que nos queremos na xeografía que trepa os nosos pés, alcanza os nosos ollos e abraza o noso alento; na xeografía que nomeamos todas temos un regato do Cepelo para un poema, unha ladaíña sandadora ou refrescarmos os pés e a vida. Foi unha revolución de afecto e sabedoría cando a rapazada aprendeu coñecemento do medio en galego, cando soubo dos montes, das serras, dos vales e das rías, cando nomeou o próximo que podía aprehender, cando se comezou a chamar Aloia, Xalo ou Aldán. Contra a tiranía dos tamaños, da grandeza dos números, dos prexuízos lingüísticos e da ignorancia, aprendermos xeografía en galego é poñérmonos en valor, gozarmos da paisaxe que pintamos con palabras. Teño mágoa da rapazada que non vai saber nunca do empardecer da bocarribeira ourensá, que non saberá nin de grobas nin de cavorcos, nin de furnas, cons ou farallóns, nin de xabre nin de restreba, nin de bisbarra ou parroquia. Teño mágoa do picariño, da picariña, que muda tempo de xogo, de fozar na terra, por horas de inglés. Dóeme especialmente o ensino da xeografía, da historia e da bioloxía en inglés, non dá nada e rouba todo, é a perda definitiva da terra debaixo dos pés. Canción triste The Miño River. Dáme rabia o ensino que aposta pola grandeza dos números, pola tiranía dos tamaños e prepara o alumnado para ser man de obra nómade cunha koiné económica que os levará a atender mellor o negocio turístico do Camiño, que xa os ten en campos de traballo de Amazon ou en Irlanda ou na Illa de Man traducindo nas empresas de apostas. Brindo polo plurilingüismo que canta Guadi Galego, creado polos pobos de mundo, por unha Europa dos pobos. Agradezo e pídolle a quen ensina xeografía, historia, bioloxía en inglés que, paralelamente, no curso das augas incentive que flúa o galego. Agradezo a quen fai da terra un proxecto, ao profesorado de xeografía por amar e ensinar a amar o país dos mil ríos e os ríos do mundo, arterias en todos os océanos. Mándolle un bico a Xares e ao seu río.
