Gústame ese xeito de narrar, a cámara que se move e se detén cos xogos marabillosos dunha nena e dous nenos, que aterra nunha cama chea de afectos na pel; unha pel da que non se foxe nin espanta, amor crecido en terra, como os pexegos, con mans humanas. Gústame todo o que até agora me ten contado Carla Simón: desde Estiu 1993 até esa curta de beleza até as entrañas, permítaseme a tradución do título ao galego, Carta a miña nai para o meu fillo. Memoria na pel, na terra: humanidade e pexegos.
Como me gustaría que a historia da traxedia Sobredo en 1922 se me contase nun filme, cos ollos, de Carla Simón, para que se detivese na historia desde a terra, desde quen a traballaba e debía pagar por facelo, a historia do coro de persoas que se concentraron nun lugar, transmitir esa forza, esa indignación, con pel, con carne, con sangue no campo. Por que a primeira pregunta que hai que contestar en Alcarràs é precisamente onde están uns papeis que poidan permitir á unha familia seguir sendo o que elixiron ser: agricultores.
Nun tempo en que a palabra xa perde o seu valor e non hai papeis que a certifiquen. Nin os fermosos figos da figueira que mataron a fome na guerra. As grazas eternas dunha familia á que se lles salvou a vida, pérdense como a memoria, que se merca, o que importa é o que dá cartos. Para ter os cartos moitas mans e de rapazas novas colleron o camiño da emigración. Por iso de quen é a terra, une a traxedia de Sobredo e tantas outras do agrarismo e do mundo, con Alcarràs.
Como nos van roubar a terra? Quereremos seguir vivindo aquí se na nosa contorna nos bloquean as placas solares? Cal é o noso futuro? Eu quero ser agricultor, berran os silencios ou non do pai, contra o cacique que lle di que aínda é novo para aprender, reciclarse para levar o mantemento do novo cultivo solar.
Por iso Alcarràs me leva á loita das labregas e labregos de Castrelo de Miño, ao asulagamento das súas terras, a aparición dun novo Laias, a todo o que se lles vendeu e roubou. Os peixes que xa non daban volta para criar, da terra nada crecía e a paisaxe do Ribeiro mudaba e Europa abríalles os brazos a unha nova leva de xente para traballar. Morrer en Castrelo de Miño é unha novela de Xosé Fernández Ferreiro, unha historia que tamén se lía en Navia de Suarna, eternamente defendida ante a ameaza da súa desaparición por un encoro que agardemos morra nos papeis.
Unha historia da que xa non se fala, como tampouco se falaba da Lagoa de Antela e da súa desecación, ocorrida na década anterior. Un ano despois da presa entre Castrelo de Miño e Ribadavia rematábase o embalse de Frieira, para inaugurar a década dos setenta; non abondaba co Miño, había que se facer coas augas do Avia. Quen gañou?
Había que chantar a vida noutro lado e planta de moitos anos xa non é de prender. Eu síntome como a adolescente de Alcarràs, aprendendo o mundo cando as silveiras teñen orelleiras e sobre todo nese amor ao avó. Sentínme coma ela, o mundo ía acabar, se ao vir a autoestrada nos tiraba a casa abaixo, como parecía no trazado. A autoestrada, esa navallada para a nosa terra, que tan ben filmou Llorenç Soler, outra ferida; factura que pagamos. Feridas e facturas pagadas con pel e terra.
A última pregunta: e de que van vivir os coellos cando xa non haxa árbores? Unha boca grande traba na terra.
