Lembro unhas flores que poboaron os xardíns da miña infancia, cando as sementes ían de man en man, cando nas casas máis novas xa non había un lugar para a eira onde botar os feixóns e si para naceren as flores. Apareceron as semprevivas, flores perpetuas, que pasaban da terra ao búcaro enriba do móbel do corredor, e ao situado no espazo familiar do cemiterio, que sinalaba a querenza, o vínculo coas mans da casa. Había semprevivas ás que se lle mudaba o talo por un arame recuberto por un papel verde de cebola. A flor simbolizaba a verdade. As semprevivas remataron por un tempo coas flores de plástico. Agora abandonado o cemiterio da parroquia, a emigración lonxe devolve ao cemiterio flores falsamente elaboradas que entran polos ollos e que hai que tocar para ver que non son. As semprevivas de pétalos alaranxadas e marróns son un milagre que cómpre ciscar co vento como a memoria do que somos.
Eu fálolles de flores e de Rosalía de Castro. O suxeito lírico do primeiro poema de Follas Novas, non cantaba nin ás pombas, nin ás flores, a escrita da autora enfrontouse a un proceso de de-xeneración, de asunción da escrita desde a propia vea inchada, desde o silencio, desde a procura dun propio cuarto, antes do cuarto propio. Unha revolucionaria que abre a porta da literatura galega moderna e sitúa no centro á muller, á lingua e á alegría do pobo. Mulleres son: a meniña gaiteira, as rapaciñas da alborada, quen tece soa a súa tea, quen non é Pepa e atopou un Pedro, quen sabe ben das mañas dun Santo Antonio casamenteiro, que non casou, e moitas outras.
Levo anos lendo a Rosalía de Castro, é un libro aberto que sempre me responde, que sempre me aprende, coa que sempre gozo e río. Esa ironía, esa retranca rosaliana, que tamén se perde, como a lingua, como a conciencia de sermos pobo, de sermos esa Galiza que nunca debe ser chamada, como nunca debe ser chamada. É preciso lermos Rosalía, levala ás aulas, saír con ela de paseo. É preciso querela, querérmonos. É preciso festexarmos o 24 de febreiro, sinalarmos ese día no almanaque. Porque Rosalía de Castro, camelia en flor de febreiro, é unha sempreviva, agrándanos a rebeldía e a intelixencia.
Compostela é a capital dun país, o lugar onde agroma a esperanza dun porvir, non é o remate de nada e é símbolo de nós, a eira da casa do corazón do pobo. Compostela, non é só esa cidade da falsa moeda do turismo, é a cidade onde moran reis e raíñas de nós descoñecidos, de trobadores e xoglares, de estudantes, de persoas que van e veñen da feira, unha cidade viva. Compostela é unha sempreviva que percisa ser re-descuberta, querida, para nos querer nela.
Mercedes Espiño agasallounos un libro da Compostela sempreviva, da Rosalía de Castro sempreviva: Os espazos de Rosalía en Compostela. Na porta unha fotogafía que nos convida a imaxinar o diálogo entre a autora de Cantares Gallegos e o autor de Romancero Gitano. Un paseo por Santiago con Rosalía de Castro. Un estudo preciso que nos descobre espazos, que debe ser traducido a moitas linguas, xa que a identidade de Compostela, capital de Galiza, tamén é Rosalía de Castro. Dúas flores semprevivas universais.