Opinión

Otto Sander: A voz do anxo das lágrimas

O 12 de setembro deste ano na súa casa de Berlín morría de cancro con setenta e dous anos o actor alemán Otto Sander. Na última edición do semanario Die Zeit, podemos ler un breve texto, a xeito de poema, que o director de cine Wim Wenders enviou á redacción e que libremente lles  traduzo así:

O 12 de setembro deste ano na súa casa de Berlín morría de cancro con setenta e dous anos o actor alemán Otto Sander. Na última edición do semanario Die Zeit, podemos ler un breve texto, a xeito de poema, que o director de cine Wim Wenders enviou á redacción e que libremente lles  traduzo así:

Otto, Home:
Ti xa contaches da eternidade, á que agora chegaches, 
Como Cassiel, o anxo das lágrimas.
Daquela soñabas abandonala por unha vida humana, 
para por fin correr polo mundo...
agora comezaches a viaxe ao revés.
Peter Falk explicoulle máis tarde a este Cassiel 
“Life is an expectional situation!
e exactamente isto é, 
o que ti como actor non mostraches en cada escena,
e como persoa na vida. 

"A voz que lle deu luz a tantos grandes textos teatrais, que vibrou en tantos escenarios, porque el sobre todo amaba o teatro, formárase como actor e participaría nesa renovación da escena alemá nos anos setenta". 

Houbo quen me intentou facer crer na miña infancia que nos acompañaba un anxo da garda, logo souben pola lectura das Elexías de Rilke que os os anxos eran terríbeis, mais nunca me conmoveran (seguen conmovéndome) até que os vin precipitándose no abismo humano da cidade de Berlín, sei que isto non me acontece a min soa, débollo (debémosllo)  a Wim Wenders e ao seu filme Der Himmel über Berlín ('O ceo sobre Berlín') (1987) que me transporta desde o inicio co poema de Peter Handke sempre máis alá da infancia, para recobrar unha memoria prenatal, en branco e negro. Esta película marcoume, marcounos. Imaxe e historia, os anxos Damiel (Bruno Ganz) e Cassiel (Otto Sander) debátense, e obrígannos a acompañalos na súa profunda dor, entre o ser e o non ser. Xa sabiamos desde Fausto que o amor custa caro, por iso Damiel tamén pagou e naceulle a cor para ser humano,  mentres Cassiel permaneceu percorrendo a cidade. No novo filme  In weiter Ferne, so nah! ('Tan lonxe, tan perto!) (1993), acompañado dunha anxa -pensabamos que non tiñan sexo (?)- Raphaella (Nastassja Kinski), Cassiel, el que lanzara un berro e non evitara a morte do suicida, intervén agora para salvar a unha nena que cae desde un balcón e convértese en humano. Nesta segunda película vivimos o paso do tempo con Cassiel, a espera de que a noite coma o día e todo volva comezar, como unha condena, esa excepcional situación que é a vida, esa excepcional interpretación de Otto Sander que tanto emociona, as lágrimas que caen dos seus impresionantes ollos azuis, tan humano, tan perdido nos seus pensamentos, é imaxe excepcional da soidade, imaxe que nos afoga até que os brazos de Raphaella nos confortan.

Otto Sander foi o trompetista borracho na fita de Volker Schlöndorff Die Blechtrommel ('O tambor de folla de lata') (1977), foi o xefe de máquinas naquel afogante Das Boot  ('O submarino') de Wolfgang Petersen, foi o Karrl Liebknecht que a ollada feminista de Margarethe von Trotta elixiu para o seu filme Rosa Luxemburg, traballos estes, por nomear algúns, que nos fixeron medrar, que nos acompañan moitas veces na vida. 

Mais un día todo cambiou pola maxia da lingua, esa patria que nos vai acollendo aínda que non sexa a nosa de nacenza, e isto está ben cando o desexamos, a marabilla chegou cando a voz de Otto Sander comezou a acompañarme, xa non só nos filmes aos que me referín, que tamén revivían, agora poemas, libros, lidos coa súa voz profunda, grave, marcaban en min a aprendizaxe, o asentamento noutra patria-lingua. Namórome das voces, confeso tamén que deixo de ler a un autor ou autora se entre as liñas da súa escrita xorde a súa voz que detesto, da mesma maneira que gozo entre as palabras cando a voz de quen escribe me engaiola. Tiven sorte, Otto Sander púxelle voz a moitos poemas, incluso a autores que non me gustaban. De verdade que comprendo que en Alemaña a Otto Sander lle chamasen: A voz.
A voz que lle deu luz a tantos grandes textos teatrais, que vibrou en tantos escenarios, porque el sobre todo amaba o teatro, formárase como actor e participaría nesa renovación da escena alemá nos anos setenta. Cando un dos cancros contra o que loitou llo permitiu, en 2007, regresou con Samuel Beckett e con Thomas Bernhard.

"A cerimonia de despedida no Berliner Ensemble en que non faltou o presidente alemán Joachim Gauck, representando o pobo, foron moitas as personalidades do mundo da cultura que tiveron a palabra", 

Había 29 anos que vivía coa actriz Mónica Hansen, nai de Ben e Meret Becker, actor e actriz, que Otto Sander aporfillou, morreu na casa familiar, respirando a excepcionalidade do teatro, unha vida excepcional. 

Agora os seus restos atópanse no mesmo cemiterio berlinés onde están Bertolt Brecht, Christa Wolf,  Anna Seghers ou a actriz Helene Weigel, e á beira do director de cine Frank Beyer no  Friedhof der Dorotheenstádtischen.

Na cerimonia de despedida no Berliner Ensemble en que non faltou o presidente alemán Joachim Gauck, representando o pobo, foron moitas as personalidades do mundo da cultura que tiveron a palabra, Wenders, foi un deles, tamén Claus Peymann quen o reclamara como actor para o Freie Volksbühne Berlin en 1968,  el que acudiu nada máis ter coñecemento da morte á casa, comentou que se atopou cun Otto totalmente tenro e mozo, mesmo que se podería case ter saudade da morte. A morte non debía ser tan terríbel.

Entón eu que de pequena nunca crin nos anxos, eu que cando traducía Ramdea do alento de Herta Müller imaxinaba a face do rosto do Anxo da Fome cos ollos de Cassiel, creo agora que Otto Sander xa é un anxo e a columna da Vitoria, Siegessäule, en Berlín xa non volvera estar máis soa e  nós tampouco, porque o anxo das lágrimas, que nos lembra que o tempo pasa moi rápido, que aprendeu que a vida é unha situación excepcional estará ollándome, ollándonos desde alí arriba e eu sempre serei capaz, mentres me viva a memoria, de poñerlle a súa voz á moitos máis poemas.

Marga do Val

Comentarios