Hai nenas que nunca viven o suficiente para que lles chamemos mociñas. Hai nenos que tampouco veremos como mozos. Hai criaturas que nunca alcanzarán a primeira mocidade. A vida ás veces é demasiado breve, abraza rápido de máis á súa irmá xemelga, a morte. Cando era pequena descubrín que aqueles anxos que me dicían que tiñamos cada unha de nós, cada persoa que chegaba a este mundo, eran moitas veces terríbeis. Non precisei ler a Rilke.
Que dor cando nos atopamos coa primeira morte pequena! Por iso emociona a morte de Estreliña, que nos contou Rafael Dieste, que nos traspasa co seu sorriso, tan campante, no cadaleito, tan universal esa dor coa que apoiamos o pranto da nai. Hai outras mortes que veñen e non por mataren ao anxo terríbel, a man que asasina despistounos, confiados coa figura do “proxenitor”. Esta figura descoloca confúndese coa palabra pai, a miúdo, e ser proxenitor pode ser incluso accidental, mais pai non. Non se nace pai, non se nace nai. Nacemos de persoas que nos conciben e, moitas veces, o pai ou a nai nunca aparecen ou se perden polo camiño. Hai moita criatura que sofre a violencia vicaria, demasiada morta por homicidio dentro da familia, demasiada asasinada polo proxenitor que ou non o foi ou un día decidiu non ser pai. Por iso celebro, de corazón e razón, con moitas nais, como Rocío Viéitez Ferro e non coma ela, que o Parlamento Galego aprobase por unanimidade a proposta lexislativa presentada polo BNG para regular a violencia vicaria e que as mulleres que sofren esa violencia sexan recoñecidas como vitimas de violencia de xénero. Celébroo coa emoción da dor pola morte pequena de tanta criatura asasinada por quen lle deu a vida, que tanto descoloca aos anxos e ao común dos mortais, con emoción pola vida asasinada doutras Estreliñas.
Na palabra Candemaia florecen libros, vive o amor. Candemaia é un proxecto acabado de nacer, concibido por Rocío Viéitez Ferro, literatura universal escrita por autoras, traída ao galego por tradutoras. Mociñas de Louisa May Alcott inicia esta andaina, traducida pola propia Viéitez Ferro, publicada nunha fermosa edición pola Editorial Laiovento. Non deixo de pensar nas nenas que xa non poderán querer ser Jo, eu que tamén quixen ser Jo. Pregúntome se a mociña que se chama María, Maxa que nos regalou Xohana Torres, tamén querería ser Jo, se Xohana Torres tería querido ser Jo. Pregúntomo eu, que tamén quixen ser Maxa e Adiós, María foi a primeira novela que lin en galego, en Edicións Castrelos, coa que me agasallaron na Caixa de Aforros de Vigo, cando a banca era outra cousa.
“Non deixes nunca que o sol se deite sobre a túa rabia” é unha das leccións que a profesora Kathleen March aprendeu na novela e que nos lembra no Limiar. Unha frase así axuda. Traducir e chegar até o fondo máis fondo da palabra enriquece e tamén axuda para chegar ao fondo da historia, do que se escribiu, como se escribiu e do que non fica escrito ou non se chegou a escribir. Rigor, Respecto, Risco, as tres “R” da tradutora, de Viéitez Ferro. Con empatía e por un futuro mellor convenceu Ana Pontón. Rocío Viéitez apréndenos que precisamos solpores de ilusión. Celebramos Candemaia con estas Mociñas que atravesan décadas.
