Cando só semella existir unha palabra para quen voa, andamos a procurar palabras para describir como é e como se chama quen voa. De como se chama ese paxaro negro que ten o pico marelo, non sabían. Tampouco sabían que a merla non ten plumaxe negra, nin do merlo branco. Non pensaran que hai paxaros que se chaman polo que parece que din: cu-cu, poupa, chasco. Non escoitaran o petar dun peto. Nada da lavandeira. Nunca lle chamaran a ninguén laverca, nin a palabra lles cantaba. Aseguraban que aquí só tiñan plumaxe marela os canarios, que verdes eran os periquitos. Faleilles do papafigo, que lle aprendín en libros os nomes de vichelocrego, ourol e que aínda lle chaman por máis; que ten un marelo precioso, que o meu avó asubiaba como el cantaba. Faleilles do verderolo, verde oliva e marelo; dese azul tan vivo que tiña o pimpín na súa cabeza.
Trinta non miraran un niño nunha árbore e non sabían que os das bubelas ou poupas feden. Tampouco sabían porque o cuco é tan cuco, nin como fai para que acaben os seus ovos nun niño. Nada sabían que se escoitaren o cuco antes de almorzar, ían andar acucados todo o ano. Nin onde facían os niños as andoriñas, nin como voaban. Nin que as carrizas volven durmir ao niño polas noites cando xa botan a voar e que son pequerrechas e andan co rabiño erguido.
Conteilles con emoción como o avó imitaba moitos cantos de paxaro, como o meu pai sabía quen era o que cantaba, como moitos estudosos ficaban engaiolados co seu canto e pasaban anos en descubrir como o pimpín cantaba dunha maneira ou doutra, como se tivese varias falas e que disque o ferreiriño ten ese nome polo canto como un ferreiro a martelar.
Conteilles historias da miña tía Julita, como aquela que dicía que o pisco ten o papo rubio, por iso tamén lle chaman, paporroibo, e que esa manchiña lle vén de que cando estaba Xesús a morrer na cruz, o pisco achegóuselle e arrincoulle as espiñas da coroa e cantoulle no oído para lle calmar a dor e co sangue tinguíuselle o papo. Meu pai retrucáballe á tía e contaba que o pisco voou até o sol, para lle pedir se nos podía traer do seu lume a nós, á xente, para quecermos e cociñarmos; o sol díxolle que si, mais avisouno ben avisado de que tivese coidado de non se queimar. O pisco voou de volta á terra cun pauciño no peteiro, mais o sol e a terra estaban moi lonxe, queimou o seu papo e aínda que chegou con pouco lume, este abondou. Os outros paxaros déronlle unha pluma, menos a curuxa que non quixo e por iso, por se querer soa, anda de noite.
Entón a tía remataba: o pisco maila carriza botaron unha bailada, cando o pisco daba voltas, a carriza punteaba.
Conteilles do paxaro cabra e de que mala cousa era cando cantaba, que de pequena cría que era alguén a berrar no monte e daba medo, como cando o moucho mouchea. Díxenlles que cando, cos seus anos, lin o poema de Rosalía de Castro souben que a poeta era valente como a miña avoa que non lle tiña medo. De grande interpretei que as miñas avoas e Rosalía eran listas como Atenea.
Non sei se con estas historias lles enchín o papo, tamén sei que descoñecían esta palabra e que nunca pronunciaran, peteiro. Tampouco nunca utilizaran tesouro para falar das palabras das linguas.
Pregunteilles entón se se sentían con forzas para voar? Unha díxome que non sabían que tiñan ás.
