Hai rapazada e xente grande que xa non ve máis froita que a que lle poñen en bandexa; cómpre pensarmos de onde vén, nomearmos a ábore, poñela no centro da mesa.
Podo sentir como Tui cheira que arrecende a flor da laranxeira, que entendo que Otero Pedraio evocase esa fragancia da cidade en O señorito da Reboraina; que ese azar me saúda estes días na porta da casa do Folón en Mosende aínda que estea lonxe. Lembro a ringleira de laranxeiras preciosas, a folla perenne, plantadas polo avó; quedoume a idea de termos laranxas case todo o ano. As que máis me gustaban eran as da cor do sangue, da cor do viño tinto; mondar a laranxa, abrila e ir coméndoa por tetos, que é como lle dicimos nós, que tamén se lle di cuarteiróns, é un pracer, remove moitos sentidos desde a man á boca. Á beira das laranxas temos tinxiriñas, que é unha palabra linda, coa que lle chamamos ás tanxerinas ou mandarinas.
Aprendín do avó que non debe haber casa sen limón, nin terra que lle ande ao redor sen limoeiro. O vinagre e o limón medio cirurxáns son! Moitas cousas se poden facer co limón, desde lavar as mans, a limpar e curar; botar unha pinguiña nos ollos para curar a conxuntivite, isto aprendeuno mamá en Caracas, que disque o facían os indios e o oculista que a atendía; non o fagades que non ides aguantar do que arde. A flor tamén cheira que arrecende. Teño amizades en Alemaña que andan co limoeiro de dentro para fóra, non lles aguanta polo frío, sementan as pebidas e agroma un novo; téñeno pola flora, póñeno no balcón e é primavera. É difícil saber como é a cor, vai entre verdelimón e amarelolimón, moito depende da ollada. Con todos estes cítricos podemos facer marmeladas, darlle sabor ao arroz con leite e a outras sobremesas. Temos un limoeiro que dá froita grande e coa casca moi gorda, moi bo para xelea. Só lle vin ao Xocas pomelos na horta. Duns anos para acá tamén se pon nos pomares do lugar o kumquat, que nós tamén lle chamamos xinxim, que se come con pel; nunca o atopei no mercado.
Agora agasállannos coas súas flores os pexegueiros, os peladilleiros que a nós se nos dan moi ben, nácennos das carabuñas que imos tirando cando os comemos. Melocotoneiros, non vos temos. Lembro as primeiras pavias que trouxo papá á casa, aquel vermello en que están todos os vermellos dos cadros renacentistas, con pouca pelaxe e tan ricas, quedoume o sabor no ceo da boca para sempre e ando na procura dunha pavieira. Gustoume atopalas no libro de Marta Dacosta, Notas sobre a extinción, esa obra que só lle falta o recendo e o rechouchío dos paxaros entre tanta vida.
Están as ameixeiras felices, hainas de moitas maneiras e cores, desde a verde, a marela até a tinta da cor do viño; podemos falar de claudieiras, fatoeiros, abruñeiros ou ameixas bravas e os mirabeleiros. Cando eu era pequena pensaba que o mirabel só existía no rosal, en ningún lugar do mundo; o que son as cousas, cando cheguei á Renania comín, aprendín a receita da torta de mirabel, volvín con licor de mirabel. Non sei como virá a anada das ameixas, aprendín: ano de ameixas, ano de queixas. Gústame xantar no 13, en Compostela, debaixo da ameixeira.
Xa pintan as primeiras cereixas nalgunha cerdeira, que tamén hai variedades, todas lles gustan aos paxaros e algunhas hai que deixarlle. Que a cor da cereixa vos lamba os beizos.
