Opinión

Por que todos, de esquerdas ou de dereitas, estamos tan confusos?

Confusos e angustiados. A todos os niveis. Non entendemos os problemas da nosa casa pero tampouco os internacionais. Non entendemos por que bastantes dos nosos fillos, contando coas maiores facilidades, fracasan no instituto, néganse a estudar, nin entendemos por que os EEUU bombardean Damasco, xusto cando o goberno sirio está a punto de vencer o Estado Islámico que é o noso inimigo. Incluso botamos de menos unha época tan paralizante como a Guerra Fría. E repetimos, como fixeron todos os vellos desde o principio dos tempos, que a mocidade anda perdida. Pero, perdidos andamos todos.

Hai, creo, unha razón que o explica. As revolucións técnicas tardan en ser entendidas e asimiladas. A ciencia vai por diante da socioloxía. A economía cambia pero os partidos aínda non saben que facer con todo iso. Uns aproveitan para roubar o máximo, outros séntense frustrados e algúns repiten consignas que xa non son útiles. 

Por sorte, coñecemos unha época histórica na que ocorreu algo semellante. Podemos aprender dela. O coñecemento da historia non serve para facer predicións, pero evita que repitamos certos erros ou que nos deixemos absorber polo asombro. Guy Debord expresouno moi ben: “A historia é a medida das novidades presentes”. 

Uns aproveitan para roubar o máximo, outros séntense frustrados e algúns repiten consignas que xa non son útiles

 

Entre o último cuarto do século XIX e os primeiros anos do XX tivo lugar tamén unha revolución técnica, de maior impacto incluso que a que estamos vivindo. Lembremos a chegada do ferrocarril, a electricidade, a fotografía, e, algo despois, a aviación, o teléfono, a primeira teoría da relatividade… Só enumerar e describir sucintamente os descubrimentos dese período daría para un libro. A arte cambiou, desapareceron os pintores de retratos e naceu o impresionismo. As cidades medraron, en París fixéronse famosas as pasaxes, unha especie de centros comerciais, naceron as periferias, ese espazo sen marcas que non é campo nin cidade. O desenvolvemento das comunicacións, a escala mundial, expandiu o comercio e agudizou o colonialismo. Por outra parte, países outrora dependentes melloraron a súa posición. Galiza viuse fortemente afectada. A crise agraria finisecular veu motivada pola chegada a Europa de produtos máis baratos, procedentes de América do Sur. Galiza, que exportaba importantes cantidades de carne de vacún a Inglaterra, perdeu o seu mercado. Nótese que a enerxía máis importante proviña aínda do traballo humano, así que a carne era, en certo modo, o petróleo da época.
 

A partir dese momento, Galiza, que era librecambista e miraba fundamentalmente para o Atlántico, xirou e comezou a dirixirse ao novo mercado nacional, ás cidades españolas que comezaban a emerxer e consumir. Galiza fíxose máis española nese período. O peixe en conserva e a carne cambiaron os barcos polo ferrocarril. Os galegos, que antes aprendían o castelán en América, pasaron a aprendelo coa chegada das novas “carreteras” e en contacto coas “villas” que medraron á súa beira. Otero deixou bo testemuño deste cambio en varias das súas novelas.

Así que hai cen anos tamén había confusión e inquietude.

Hoxe vemos como fracasan os partidos, que son a cúspide da sociedade, e tamén como fracasa a escola, que é a base. Os rapaces deben memorizar os coñecementos limitados dun libro ou dun profesor, mentres que, por debaixo da mesa, manexan un móbil que lles fornece información ilimitada. Os profesores deberían encargarse principalmente de relacionar e interpretar eses coñecementos, pero non foron preparados para iso. Esta discordancia provoca unha crise de autoridade. O estudo convencional xa non é considerado, por moitos alumnos, como unha oportunidade real para aprender.

Hoxe vemos como fracasan os partidos, que son a cúspide da sociedade, e tamén como fracasa a escola, que é a base

 

Tamén perderon autoridade os medios de comunicación. As grandes cabeceiras históricas, moi conscientes de que baixaron en vendas e influencia, esixen, con diversas coartadas, que se limiten as redes sociais, implicitamente que se censuren. Os problemas de Facebook hai que entendelos tamén desde este punto de vista.

É probábel que o consigan, como conseguiron reducir ou cerrar a prensa de finais do XIX, fosen os xornais obreiros ingleses ou fose a prensa agrarista, republicana e galeguista. A pluralidade ideolóxica das cabeceiras era maior na Galiza de 1870 que na de 1990. Algo parecido comeza a pasar agora. Internet, os buscadores, as redes, vense máis encorsetados cada día. Do algoritmo democrático aberto, ao algoritmo máis xerarquizado, con privilexios para os que posúen conexión co poder político, para os que pagan e para a cháchara familiar inocua.

Pero, de todos modos, así como a prensa popular, aínda que coaccionada pola censura, as multas e a competencia das cabeceiras que tiñan máis diñeiro, foi capaz de xerar hai un século o que chamamos opinión pública (fronte á presión dos caciques e da Igrexa), así igualmente as redes sociais propiciarán un paso adiante da liberdade e do intercambio de información (fronte á manipulación dos telexornais e o editorialismo dos periódicos en papel). A internet probabelmente se vexa máis limitada pero de ningún modo desaparecerá.

As grandes cabeceiras históricas esixen, con diversas coartadas, que se limiten as redes sociais, implicitamente, que se censuren

 

Puigdemont, que é xornalista e sabe aproveitar os medios, mantivo até agora en xaque o goberno español. O independentismo de Cataluña ten moito de virtual, pero iso non lle restou eficacia, senón o contrario. Policías, sobradamente armados, fronte ás cámaras de móbil da poboación o 1 de outubro. A vitoria está claro de quen foi. A requisa dunhas poucas camisetas amarelas ten amplo eco nas redes e mostra o cariz que está adquirindo o Estado. Os CDR, en cambio, cortan estradas. As súas tácticas son tan antigas como o seu nome, unha reminiscencia dos setenta. O Estado, con eles, teno fácil.

Policías, sobradamente armados, fronte ás cámaras de móbil da poboación o 1 de outubro
 

Os cambios técnicos traen consigo unha procura de novos nichos de beneficio, unha recomposición de forzas e tamén unha crise de autoridade. Non sabemos que imos producir, non sabemos onde imos traballar, descoñecemos as novas regras, incluídas as morais, e desconfiamos de todos os líderes e de todas as autoridades. O panorama dános medo. O medo paraliza os avances sociais, pero non os avances técnicos. Antes ou despois a xente asimilará o que está pasando. Entenderemos o que, de tan próximo, aínda non vemos ou non queremos aceptar porque nos domina a inercia e o confort mental que sempre proporciona o pasado.
 

Teremos que aprender da historia, escoitar a mocidade (ela recoñece antes o espírito da época) e permanecer atentos.

Comentarios