Moitas persoas da miña idade e un pouco maiores levamos dentro unha satisfacción que nunca esqueceremos: a caída de Saigón, un 30 de abril de 1975, hai polo tanto 45 anos. Vietnam é sen dúbida a nosa guerra. A que nos formou. A pesar da enorme distancia do conflito, Vietnam serviu como catalizador das nosas ideas progresistas. España aínda estaba na ditadura pero a prensa era máis permeábel ao que sucedía no sueste asiático que ás protestas realizadas pola oposición antifranquista. Unha das razóns hai que buscala no antiamericanismo da dereita española, nacido ao fío do "desastre" do 98 e da guerra cos Estados Unidos e incrementado pola asociación cos nazis durante a II Guerra Mundial. Certo que cando se estaba a producir o conflito de Indochina, os americanos xa eran un país aliado, pero na cerna da Falanxe e do réxime aínda quedaban as brasas dese sentimento. A orientación proamericana de Aznar durante o seu mandato marcou de feito, pola súa contundencia, un xiro para a dereita española, cuxos dirixentes presumen hoxe de diplomas pagados en universidades americanas.
Vietnam é sen dúbida a nosa guerra. A que nos formou. A pesar da enorme distancia do conflito, Vietnam serviu como catalizador das nosas ideas progresistas. España aínda estaba na ditadura pero a prensa era máis permeábel ao que sucedía no sueste asiático que ás protestas realizadas pola oposición antifranquista. Unha das razóns hai que buscala no antiamericanismo da dereita española, nacido ao fío do “desastre” do 98 e da guerra cos Estados Unidos e incrementado pola asociación cos nazis durante a II Guerra Mundial. Certo que cando se estaba a producir o conflito de Indochina, os americanos xa eran un país aliado, pero na cerna da Falanxe e do réxime aínda quedaban as brasas dese sentimento. A orientación proamericana de Aznar durante o seu mandato marcou de feito, pola súa contundencia, un xiro para a dereita española, cuxos dirixentes presumen hoxe de diplomas pagados en universidades americanas.
Vietnam deixou o seu rastro en Galiza, un rastro en parte soterrado e en parte evidente. Aí están desde o Vietnam Canto de Novoneyra ao recente poemario As bolboretas do Mekong de Cesáreo Sánchez Iglesias. A viaxe a Vietnam converteuse, en parte e para quen puido facela, nunha peregrinación ás lembranzas e aos soños da mocidade.
Para os nacidos nas xeracións seguintes, a palabra esquerda é unha expresión perdedora. Pero non era así para nós. Até a chegada de Reagan e Thatcher, a esquerda gañaba batallas e daba pasos adiante en todo o mundo. Vietnam foi o indubidábel epítome daquela corrente. Un destino que nos parecía a todos imparábel. Esquerda era entón sinónimo de futuro.
Foron moitas as cousas que aprendemos grazas a Vietnam. Indubidabelmente había naquilo unha épica de trazos clásicos, a dos campesiños enfrontados á maquinaria ultramoderna do país máis poderoso.
De cando en vez volven, con motivo de aniversarios coma o de hoxe, aquelas lembranzas: O dereito a vivir en paz de Víctor Jara, os B-52 bombardeando unha e outra vez Da-Nang, Jane Fonda sentada sobre un canón do Vietcong, os túneles na selva, os norteamericanos desesperados e os arrozais, sempre os arrozais.
O mundo científico, na súa frialdade, esquece en ocasións que o ser humano ten sentimentos, en moitos casos negativos, pero outras veces incluso sublimes. Para ser un bo político hai que entender isto.
A comezos dos setenta, un equipo de estudo dos Estados Unidos introduciu, nunha das máis grandes computadoras da época, todos os datos dispoñíbeis sobre a guerra. E ao final fixéronlle unha pregunta: quen gañará e cando? A resposta da máquina foi: gañaron vostedes hai catro anos.
Non era tanto un erro da máquina como un erro dos que esquecen que os seres humanos tamén somos seres poéticos que amamos ás veces o imposíbel e que incluso podemos chegar a conseguilo e a cambiar así a historia.
Eu e outras persoas coma min seguiremos vendo sempre, aínda que só sexa coa imaxinación, os tanques entrando no Palacio Presidencial, coas bandeiras de soldados adolescentes ondeando, coma nunha gran festa. E os marines norteamericanos guindando á auga, desde a cuberta do seu barco, un helicóptero que valía millóns pero que xa non lles servía para nada.
Por certo que a toma do Palacio Presidencial de Saigón fora tan rápida que collera aos cámaras de televisión e aos fotógrafos por sorpresa. Os propios soldados prestáronse amabelmente a repetila tal cal e así se gravaron as imaxes que coñecemos hoxe.
E para rematar, pasando por alto os filmes suficientemente coñecidos e mesmo a serie documental de Netflix, citaremos tres libros. O mellor quizais sobre esta materia: Despachos de guerra de Michael Herr, crónica xornalística do conflito cunha calidade próxima á literatura. En segundo lugar, As cousas que levaban os homes que loitaron de Tim O`Brien. Ambos en Anagrama. E, por último, A dor da guerra de Bao Ninh, un escritor vietnamita que foi soldado, en Ediciones B.
