O escritor Manuel Gago vén de pronunciarse a prol dunha literatura popular. Gago parécese un pouco a aquel Otero que, nun país abatido, intentaba tocar todos os paus, até converterse case nun activista integral da cultura.
A proposta literaria de Gago, como a de Pedro Feixóo, como a doutros autores e autoras antes, sería esa nova arma ou esa tropa de refresco que necesitamos para romper a indiferenza do público ante os libros en galego.
Hai, non obstante, case catro décadas que o crítico Anxo Tarrío pedira xa, desde as páxinas de La Hoja del Lunes de Vigo, que se crease unha literatura galega de quiosco. Porén, están desaparecendo os quioscos e a literatura popular en galego segue moi lonxe das cotas de venda desexadas.
A pregunta é: por que os alumnos e alumnas escolarizados en galego, e van xa unhas cantas xeracións, non deron o paso a ler en galego ao convertérense en adultos? As respostas habituais aluden, claro está, á situación da lingua e tamén á dotación limitada das bibliotecas, ao apoio demasiado tímido dos medios públicos, etc. Prudentemente, os diversos axentes do sistema literario non adoitan ir máis alá.
Con todo, hai pouco, veu un dos nosos máis experimentados críticos, Xesús González Gómez, a lembrarnos, desde o dixital Biosbardia, o que todos sabemos e non nos atrevemos a dicir. E fíxoo cunha cita de Felipe Fernández Armesto de hai nada menos que 92 anos. Quen, anos despois, asinaría co pseudónimo Augusto Assía queixábase do mal trato que recibía a literatura galega na prensa e afirmaba que, en contraposición, “calquera enxendro literario de calquera literatuelo madrileño enche de retratos, de rechamantes títulos, de pomposos tópicos os xornais da nosa terra” (El Pueblo Gallego, 28 abril de 1926).
Difícil que a literatura en galego se popularice cando os autores e os seus libros de temáticas, ás veces, realmente populares, como defende Gago, están predestinados a non saír nunca nas seccións destacadas do periódico. Recibirán, no mellor dos casos, un trato circunscrito á sección local (unha das formas modernas que utiliza a censura) ou un trato protocolario e solemne, e nese sentido inane, co gallo das Letras Galegas ou do propio pasamento do autor. Nada ou moi pouco, en todo caso, que teña que ver co asunto literario tratado.
Pero o máis lamentábel desta situación non é que siga igual despois de tantos anos, como evidencia a actualidade da cita de Fernández Armesto, senón a cegueira que, ao mesmo tempo, demostra.
Como estudoso dalgúns xornais de hai un século, puiden comprobar como as súas páxinas practicamente ignoraban a existencia de autores como Curros Enriquez, conforme insistían, en cambio, en eloxiar a outros como, por exemplo, Ortega y Munilla que hoxe ninguén recorda. A maioría dos escritores en castelán, que eses xornais promovían daquela con xenerosidade, hoxe resúltannos uns perfectos descoñecidos.
Serva esta reflexión para entender, tamén desde este eido, a necesidade de apoiar a creación dun diario galego que comprenda que estar abertos ao mundo non significa, necesariamente, ignorarnos a nós mesmos.
