José Felipe Muñoz é o amigo da miña conciencia. Era de Arenas de San Pedro (Ávila), foi paseado polo paseo da Corredoira de Tui, entre berros, cuspíndolle, mazándoo a paus, foi pseudoxulgado e asasinado na Alameda desta cidade.
O 28 de xullo fixéronse anos do inicio do seu particular calvario. Tiña 22 anos, era de pequena estatura, funcionario de correos, aquí chamábanlle o Comunistiña e bailaba moi ben. Unhas mozas, irmás dun futuro paseador sinistro da cuadrilla de Méndez Núñez (descendente de almirante de frase célebre), que bailaran uns días antes con el e pensaban que era un bo “partido”, foron as máis destacadas no seu calvario naquela carreira inhumana. Desde que souben da súa historia sinto sempre moito remordemento. Remordemento porque sobre 1950 eu, vestido de falanxista do Frente de Juventudes, por ser alumno do Instituto Laboral, e quizais polo pimpón, nesa mesma rúa asistín e fixen “garda” nun catafalco por José Antonio Primo de Rivera.
O alcalde, irmán do paseador, dixo aquelas frases ridículas de sempre: “José Antonio, tú no estás contento con nosotros…”
Anos despois unha sobriña do comunistiña contoume aquela horrible historia e foi cando eu, a título póstumo, e con inmenso cariño, o nomeei amigo da miña conciencia. Así o sigo nomeando.
Hai agora anos conteillo a unha muller que vivía no meu barrio de San Bartolomeu, o seu marido tamén foi xulgado e condenado a tres penas de morte. Era nacido en Cuba. Clero da súa contorna, e outras xentes de mal vivir, buscaron a súa morte, pero non o conseguiron por ser cubano. Intentaron “pasealo” pero xa non estaba no mesmo cárcere cando o foron buscar.
Aquela tarde a súa esposa chorou a lágrima viva, creo que cada 28 de xullo hai anos disto e era sobre as sete da tarde, cando Chonchiña, a muller e compañeira, de Francisco Comesaña Rendo, chorou por el, polo amigo da miña conciencia. Díxome que sentía unha pena inmensa por aquel rapaz esperando a morte na soidade dunha pequena cidade que case non coñecía. Choramos xuntos.
Manoliño, que tristeza tan grande debeu ter! Exclamou. Nun berro de horror e dor.
Paco Comesaña era unha desas persoas que enchen o mundo. Chonchiña, a súa esposa, era unha muller inmensa de mirada inmensa e de sorriso fermoso, ademais de sinxela, valente e namorada sempre, mentres viviu, de Paco. Por el expuxo a súa vida. Con el foi ao exilio e con el na súa mente morreu.
Aos dous bótoos moito de menos. Fixeran seu o lugar de Tui e onde me criei, San Bartolomeu. Un lugar humilde, mais de moita alegría. Un barrio obreiro e solidario.
Souben da súa existencia por Santiago Álvarez, outra excepcional persoa, torturado e perseguido por selo. Foi nunha viaxe cando á volta me pediu que fora ver alguén do Baixo Miño. Foime dando máis detalles (cada un era unha sorpresa), era de Tui, do lugar onde me criei. O medo abranguía todo e todo era silencio.
As dereitas deste país parece que queren volver ao mesmo. A farsa está servida. Esperemos que sexa como no 18 de Brumario e non volva a traxedia.
No pseudoxuízo do amigo da miña conciencia testemuñou unha alcohólica coñecida por todos, catro malas persoas de recoñecido prestixio nesta cualidade. Varios curas que dixeron moitas mentiras e unha soa verdade: que non ía á misa.
A súa sobriña aquela noite, na Cafetería Clarita da Calle del Pez de Madrid, cando me contou o que fixeran co seu tío na miña cidade e viu a miña tristeza, rompeu a chorar. Chorou polo que pasou a súa nai, díxome. Coido que tamén por min.
Conteille o horror que sentía naquel momento e a miña maldita experiencia co uniforme do seus asasinos. Hai uns días recibín unha mensaxe, por un escrito meu nas redes, que dicía “grazas infinitas”, viña asinada por Maite. Quizás era a súa sobriña.
Hai hoxe 85 anos, con cinco persoas máis, recoñecidas e queridas na cidade, que o asasinaron ao lado do sagrario da igrexa de San Domingos. “Gloria Dios en las alturas y hágase su voluntad”, pensaron.
Os asasinos morreron pero José Felipe Muñoz, o amigo da miña conciencia, vive.
