Opinión

Querido Paco: para quen escribe un?

Naquel Mondoñedo dos anos corenta e cincuenta, ao que non chegaba máis que o ABC, Álvaro Cunqueiro vive os días máis amargos da súa vida, un duplo fracaso, o profesional -recordemos que lle fora retirado o carné de xornalista- e o íntimo, tras a ruptura con Elvira, aos poucos anos de casar. Invadido polo desánimo, polo pesimismo, por unha certa canseira e falta de vitalismo, as cartas que o seu vello amigo Paco del Riego lle envía desde Vigo son o seu maior alento para resistir aquela soedade e no medio daquel ambiente gris.

Naquel Mondoñedo dos anos corenta e cincuenta, ao que non chegaba máis que o ABC, Álvaro Cunqueiro vive os días máis amargos da súa vida, un duplo fracaso, o profesional -recordemos que lle fora retirado o carné de xornalista- e o íntimo, tras a ruptura con Elvira, aos poucos anos de casar. Invadido polo desánimo, polo pesimismo, por unha certa canseira e falta de vitalismo, as cartas que o seu vello amigo Paco del Riego lle envía desde Vigo son o seu maior alento para resistir aquela soedade e no medio daquel ambiente gris.

 "Un Cunqueiro “canso, soio, triste, á nugalla” vai recuperando día a día o entusiasmo e o seu compromiso coa lingua e coa literatura galega"

“Véxome soio, aconchado nun buraco. E derriba de todo, toda a escura nugalla política, moral e inteleitual dista hora”. É así como un Cunqueiro “canso, soio, triste, á nugalla” vai recuperando día a día o entusiasmo e o seu compromiso coa lingua e coa literatura galega, escribindo as páxinas do Merlín e familia ou As crónicas do sochantre. Non poderemos esquecer nunca o apoio psicolóxico e espiritual de Francisco Fernández del Riego a Cunqueiro durante todos aqueles anos escuros nin o empeño que puxo para recuperar para as letras galegas ao autor mindoniense, sempre desde unha idea de país e dun proxecto de futuro para o idioma galego e para a nosa nación.

Álvaro Cunqueiro, que ten todas as dúbidas e debilidades do ser humano, posúe, non obstante, unha certeza, a certeza do seu amor a Galiza e a certeza de que o que está a facer como creador terá outra valoración moi distinta cando pasen os tempos “de turbación e masturbación”. Nunha súa carta, escrita en 1947, Cunqueiro manifesta a súa firme convicción de que chegará o día no que será visto “como un dos escritores desta metade do século que tivo nas máns froitos máis frescos e vivos”. Non deixa de ser aínda hoxe admirábel que un escritor que o podía ser todo na literatura española escriba unha declaración tan rotunda de compromiso coa prosa galega como a que lle expresa a Paco del Riego nunha carta en 1954: “Estamos na obriga de facer todo o que seña posible por unha prosa galega (…) Do que de min depende, e aínda que vou moito máis canso do que a primeira vista semella, prometinme escribir cada ano un tomo de prosa galega, e fareino así. Coido que nestes anos de longa soedade é todo o que podo facer polo mellor futuro da pequena patria nosa”. Cunqueiro abraza a responsabilidade de facer “unha obra que sexa punto de partida para os días que virán, de liberdade lingüística e, non o dubido, de poder político”.

"Cando un ou unha ten a certeza de que fai o que cómpre facer polo futuro de Galiza e das xeracións que han de vir, non deserta dos seus ideais, non renuncia ao seu soño, non claudica nin deixa de loitar". 

Naturalmente, Cunqueiro sabe que escribe nunha lingua proscrita, para moi poucas ducias de lectores e incluso para lectores amigos que non sempre comprenden e valoran o que fai. Cando publica O incerto señor don Hamlet, príncipe de Dinamarca, Álvaro Cunqueiro sabe por Trapero Pardo de que a Fole non lle gustou moito o Don Hamlet, de que ou el (Fole) non o lera ben ou non ía máis aló dunha peza humorística, unha especie de broma sobre Shakespeare. Claro, a decepción de Cunqueiro é enorme. Noutra carta, escrita en 1959, dille a Del Riego: “Querido Paco: para quen escribe un?”. Esta é seguramente a pregunta que moitas escritoras e moitos escritores en lingua galega se fixeron nalgún momento da súa vida, desde Rosalía de Castro a Pilar Pallarés. Moi excepcionalmente un autor ou unha autora en lingua galega recibiu a consideración e o aplauso de amplos sectores da sociedade galega. Lembremos que o propio Cunqueiro, case ás portas da morte, lle confesa a  Miguel González Garcés: “…creo que ya nadie más que tú, y dos o tres más, cuentan conmigo en este país gallego como poeta”. E aínda tendo plena consciencia desa realidade tan amarga, Cunqueiro, que sabe que é un extraordinario poeta, non renuncia a seguir escribindo ducias e ducias de poemas en galego. Grazas a iso, grazas á firmeza dese seu compromiso co país, temos hoxe unha das maiores obras da nosa literatura e da literatura universal.

Cando un ou unha ten a certeza de que fai o que cómpre facer polo futuro de Galiza e das xeracións que han de vir, non deserta dos seus ideais, non renuncia ao seu soño, non claudica nin deixa de loitar. Non nolo permite a memoria de Álvaro Cunqueiro, facendo a súa obra en galego nos anos cincuenta, naquel Mondoñedo no que “Chove, chove e venta o vendaval, ese vendaval mouro que muxe como unha vaca”, e menos aínda nolo permite a memoria de Rosalía, sufrindo toda a hostilidade que hoxe sabemos ben que sufriu, ou a memoria de Alexandre Bóveda, afirmándose no seu amor a Galiza diante do tribunal fascista que o ía condenar a morte. E pensar que agora hai que non se atreve a dicir se é ou non é nacionalista por gañar un puñado de votos… Que tristeza! Este meu país que emerxe e se somerxe, unha e outra vez, e a pesar de todo, sempre, sempre permanece! 

Comentarios