Opinión

Do que don Álvaro Cunqueiro lle dixo a Manuel Hermida en Santa María de Monfero

Tratábanse de vello. Manuel Hermida, nos seus anos mozos, coincidira unha vez con Cunqueiro no coche de liña que facía a ruta Ribadeo-A Coruña. Antes de chegar a Betanzos, nunha casa de comidas que había en Coirós, á beira da estrada, o coche facía unha pequena parada e moitos viaxeiros baixaban para mercar uns famosos amendoados que alí vendían.

Tratábanse de vello. Manuel Hermida, nos seus anos mozos, coincidira unha vez con Cunqueiro no coche de liña que facía a ruta Ribadeo-A Coruña. Antes de chegar a Betanzos, nunha casa de comidas que había en Coirós, á beira da estrada, o coche facía unha pequena parada e moitos viaxeiros baixaban para mercar uns famosos amendoados que alí vendían. E foi así como, un día de verán, á sombra dunha parra, arredor dunha mesa de pedra, Cunqueiro e Manuel Hermida iniciaron unha conversa que foi o comezo dunha estreita amizade. Cando o de Xermade viña todos os anos de Oviedo, onde traballou e residiu moito tempo, paraba sempre en Mondoñedo para deixarlle a Carmiña unha caixiña de carballóns da pastelería Camilo de Blas, elaborados especialmente para don Álvaro Cunqueiro, que a irmá lle facía chegar de inmediato a Vigo. Tamén o mindoniense, cada vez que publicaba un libro, enviáballe a Manuel Hermida un exemplar a Asturias, coa correspondente dedicatoria, sempre con palabras de afecto. 

"Cunqueiro ilustrou a Manuel Hermida sobre o reino de Gallaecia cun relato que o tivo pasmado até ben entrada a tarde"

O caso é que un ano, polas festas do San Ramón, atopáronse no Café Roca, en Vilalba, e acordaron facer unha viaxe polo país, empezando polo Cebreiro. Manuel, a primeira hora da mañá, colleu a Cunqueiro en Lugo. O día non podía ser máis fermoso e o Outono estaba en todo o seu esplendor. Entrando xa en Triacastela, díxolle don Álvaro Cunqueiro a Manuel Hermida: “Aquí probouse que o Camiño ten o don das linguas. O poeta francés Germain Nouveau fixo a pelerinaxe de Santiago como antes fixera a de Roma e as dos santuarios marianos do seu país. Entre pelerinaxe e pelerinaxe, Nouveau mendicaba pan e olivas á porta das eirexas de Provenza, cos pes ao sol. En Triacastela atopou pousada nunha fría tarde de marzo. Sentado ao amor do lume, arrodeado da xente labrega do país, dixo os seus versos franceses, e os ouvintes, que somente coñecían o romance galego, entendérono…”. 

En Samos, onde viviu a súa nenez e foi educado Afonso II o Casto, Cunqueiro ilustrou a Manuel Hermida sobre o reino de Gallaecia cun relato que o tivo pasmado até ben entrada a tarde: “Nos anos de Afonso II o Casto  prodúcese un feito de transcendental importancia para o futuro de Galicia: a invención do sepulcro do apóstol Santiago. Onde hoxe é Compostela, un ermitaño ve unha estrela no ceo e luces que xurden no chan. Dá novas do prodixio ao bispo de Iria Flavia, Teodomiro, o cal achégase ao lugar, e decide que alí están enterrados, na arca marmórica, os restos do Apóstolo Xacobe, decapitado en Palestina. O corpo santo viñera por mar, e a barca que o traguía entrou na ría de Arousa e remontou o río Ulla deica Padrón. Unha fábula galega quere que unha raíña do país, a raíña Lupa, a quen se lle pide a xuda para o traslado dos restos apostólicos, ofreza uns touros bravos para xunguir ao carro que ha de levalos. A burla tórnase en miragre cando os touros bravos se convirten en pacíficos, e entran no xugo…”. Faloulle despois Cunqueiro con grande erudición da historia do Camiño e confesoulle, moi emocionado, o seguinte: “Eu tiven nas miñas mans unhas vieiras comestas pola terra e os séculos, atopadas nun camposanto de Dinamarca, onde foron enterrados peleriños do señor Xacobe”. Creo que Manuel Hermida non llo creu de todo.

 “Fíxate, Manolo, no sartego de Fernán Pérez o Bó”, díxolle Cunqueiro. “¡Que ben enterrado está! As dúas bestas totémicas, o xabarí e o oso, soportan sobre os seus lombos o corpo do gran cabaleiro.

Dous ou tres días máis tarde fixeron noite na Coruña, en “La Flor Noyesa”. A media mañá, acompañados de Miguel González Garcés e dona Elvira, visitaron o xardín de San Carlos. “Como moi ben sabedes, meus amigos -dixo Álvaro Cunqueiro-, Sir John Moore foi amante de Lady Stanhope, que o acompañou nas súas batallas e, cando o heroe morreu, refuxiouse coa dór romántica en Siria, en Hama a melodiosa, a ouvir correr a auga, aspirar perfumes, mercarlle soños aos cegos e devanar a madeixa da nostalxia. Por veces no xardín de San Carlos hai unha pequena neboíña esbrancuzada que vaga apegada aos carreiros areosos. É Lady Stanhope que volve…”.

Esa mesma tarde pasaron por Betanzos antes de achegarse a Monfero. “Fíxate, Manolo, no sartego de Fernán Pérez o Bó”, díxolle Cunqueiro. “¡Que ben enterrado está! As dúas bestas totémicas, o xabarí e o oso, soportan sobre os seus lombos o corpo do gran cabaleiro. É un enterramento de emperador, o enterramento para un Stauffen, ou para o Temerario de Borgoña”. En Santa María de Monfero, despois de xantar en Casa Lourán uns saborosos zancos de perdiz, asados en follas de vide, e unhas filloas perfumadas con flor de limoeiro, abofé que ben ricas, don Álvaro Cunqueiro informou ao seu acompañante de que os monxes comían por recetas escritas, algunhas chegadas de Francia, das casas que aló tiña o Císter: “Quizáis foi monxe de Monfero aquel troveiro das cantigas das fontes e cervas que se chamou Pero Meogo e cuio decir de amigo ven no Cancioneiro da Vaticana”, díxolle don Álvaro. Manuel Hermida, que é home intelixente e de grande sensibilidade, recitou entón, para enorme sorpresa do propio Cunqueiro, os versos que seguen: “Nas verdes herbas vi andar as cervas / nas Woburn Hills / e como ben ensinado díxenlles: / -Damas de meu, que facedes aquí? / Nesta terra, nunca a Pero Meogo vi! / E entón unha cerva deixou de pacer / nas Woburn Hills / e coma ben ensinada díxome así: / -Se non nos viras nestas herbas de aquí, / lembrarías a Pero Meogo, que eu nunca vi? / E como vin que tiña razón de enamorada / díxenlle unha cantiga á ben ensinada, / de Pero Meogo, clérigo de San Fiz. / Vai lavar cabelos na fontana fría! / E por Pero Meogo / o fixo así”. 

"Ao ouvir os seus propios versos na voz de Manolo, o gozo de Álvaro Cunqueiro foi inmenso. Nunca unha aperta tan grande lle deu Cunqueiro a un amigo".

Ao ouvir os seus propios versos na voz de Manolo, o gozo de Álvaro Cunqueiro foi inmenso. Nunca unha aperta tan grande lle deu Cunqueiro a un amigo. “Meu bo amigo Manuel Hermida: eu sabía que tiña poucos lectores coma ti, mais despois desta gratísima sorpresa, que non sabes ben a alegría que me produce, direiche que nunca chegou a Mondoñedo un home tan feliz!”.

Todo isto contoumo Manuel Hermida a min o día que eu o agasallei co libro Ollar Galicia, que Cunqueiro escribiu xa ferido de morte, cunha lupa nunha man e cun dedo da man dereita dándolle ás teclas da máquina de escribir.

Comentarios