Ferrol é unha cidade sen fontes no máis amplo sentido. Cando eu era nena, a auga fluía por todos os recunchos. Incluso, ás veces, reverquía os sumidoiros. Un inverno daqueles espertei a soñar con que afogava e era certo. Meu leito, cal buceta noitarega, facía augas disposto a levar áncoras pola Malata naquela ría enorme, daquela sen apenas recheos.
O comercio era tan local que cando bebías o leite durante o almorzo lembrabas a Marcelina que era quen o traía á porta cada mañá
Eran días autárquicos de xogos sen botellas nen plásticos. No desmonte de Xoane fronte a casa que, entón, tiña patín, iamos cazar ras e cágados. Pasava cada moito o carro do xelo pola estrada que levaba aló lonxe, cara veira do mar de Covas e Esmelle. Porque as neveiras non chegaran e nas casa só havía fresqueiras. Unhas alacenas pretenciosas que só se arredavan das demais no feitío das portas que fachendeavan de buracos por onde entrava e saía o ar. (Que eu nunca entendín por que miña nai afiuzava en que o queixo estava máis fresco alí). De feito o ar era o mesmo.
O comercio era tan local que cando bebías o leite durante o almorzo lembrabas a Marcelina que era quen o traía á porta cada mañá recén ordeñado das súas propias marelas, sen pasteurizado nen trapelos de engadelos de vitaminas artificiais. O peixe cantávase de lonxe xa entrando pola Saqueta, do mesmo xeito que as patacas, o pan e o afiador, mais con diversas letras e melodías. As froitas collianse nas hortas da cidade porque daquela Ferrol, antes do pelotazo urbanístico e das corruptelas inmobiarias, era unha vila fermosa con casas baixas e hortas parellas non só nos bairros obreiros e labregos senón tamén en pleno centro da cidade. Aínda hoxe esmorecen as derradeiras delas, esquecidas de todos, non lonxe do Concello e da Casa da Cultura.
Os bairros humildes de Canido, Esteiro...tiñan unha cultura da auga de avangarda. O deseño urbanístico ideal para o futuro decrescentista que se aveciña!. Espacios comunais recriados pola sabencia dun povo que amava a vida comunitaria. Prazas de pedra a redor dunha fonte que nunca secava. Regatos e lavadeiros... Auga de todos onde se abastecer. Para lavar, para beber, para mocear e folgar, para os xantares e festas campestres, para cociñar. Auga de balde sen taxa, nen recibo. Augas pluviais en canles estreitos e docemente sonoros a discorrer polos rueiros.
Hoxe as fontes da cidade están acanouradas. Agochadas das olladas, como envergoñadas da sua miudeza
De súpeto a auga foi desaparecendo de todas as prazas. Hoxe as fontes da cidade están acanouradas. Agochadas das olladas, como envergoñadas da sua miudeza. Na praza de Armas, o obelisco que hoxe levaron a Herrera tiña fonte. Alí há fotos en branco e negro con mulleres con sellas. Esas que mercan os emigrantes para levar de adorno aos seus alleados falcon crest. A anterga fonte de San Francisco luce de cano morto. O mesmo podemos dizer da fonte do mouro en Santa Mariña, da de Xoane, contaminadas ou secas polo acceso norde do Porto. A fonte do picho en Pazos ou todas as que calquera de vós podiades apontar aquí. Parello á seca da mafia do eucalito e á muda da riqueza dos nosos montes nun chamorro ou monte queimado. Parece que sobrevive a auga da ermida da virxe do Nordés. Esa que os veciños de Serantes metían no río cando era verao de seca.
Ferrol era un paraíso de auga de vida, como Galiza enteira. Como todo o planeta azul antes de que arribaran os destripadores do común. Denantes dos mercaderes da cobiza global. Eramos a terra da auga dos anuncios televisivos desas empresas que mercan mananciais de todos para nos embotellar e vender un ben indispensavel da vida e un dereito universal ao que poucos governos protexen.
Eramos a terra da auga dos anuncios televisivos desas empresas que mercan mananciais de todos para nos embotellar
![Publicidade 195536]()
E chegaron as billas e as cañerías e parecía un ben. E o podía ter sido! A liberación da muller. Eu xa non tiven que carretar auga como miña avoa e miña nai. Puiden ir a unha escola que me aprendía que os ríos importantes eran todos de outros e estavan tan lonxe que endexamais os vería. Cheguei a saber máis do Nilo ou do Ebro do que do Miño ou dese humilde río da Sardiña onde meu pai soñou na neneza. Nen sequera sentira dizer a ninguén que eu tiña a sorte de viver no país dos mil ríos.
Hoxe, cando me peta a señardade ou a nostalxia, esa dor pola distancia, paseo polo meu bairrro de Xoane procurando o acougo desas raigames nunha auga que xa non existe, unha auga que nos roubaron a penas viramos a cabeza para os primeiros cementos e betume escuro dos parques comerciais. Onde meu pai nos aprendera a xogar á billarda afea agora a ollada unha rea de vivendas que cegan ás antigas o lecer calmo da ría. Onde o run run do regato onde unha primavera albiscamos unha marta, hoxe baixa o fedor de cloaca dos inodoros do aseo humano e a contaminación do noso mar. Ese mesmo fedor que engorda ás ameixas e berberechos que podían ser o noso sustento. Onde croavan as ras e medravan os cágados agora os veciños dunhas vivendas de prezos privativos pagan o metro cúbico da terra da auga ao valor do ouro dos mercados das empresas privadas que, mercando vontades políticas de unha e outra cor, fixéronse os señores feudais das nosas augas terreas e sotarregas para especular co noso ben máis prezado, aquel que foi noso antes de nolo privatizar. Moito denantes de artellar as redes corruptas das empresas amigas dos governos. Incluso moito antes de que un xaponés, ao que tamén lle roubaron a auga de seu bairro cando soñava con ser biólogo, se adicara a mudar ras e cágados por parvos pokemon, non para cazar corruptos do caso xudicial aberto, senón da cazata de parvos no reino de Parvonia.
