Día da Galiza Mártir. Homenaxe a Sira Alonso e Francisco Miguel

Reproducimos a intervención de Goretti Sanmartín no acto organizado polo BNG de Oleiros este domingo 16 de agosto, con motivo do Día da Galiza Mártir.

Boa tarde e obrigada por me convidardes a partillar un dos moitos actos que estes días se desenvolven por toda a nación para facer memoria, para honrar as persoas que deron a súa vida por defenderen a liberdade, para facer visíbeis tantos relatos ocultos entre faiados e sotos, nunca pronunciados. Porque todas as persoas que aquí estamos coñecemos alguén sobre cuxa historia se cubriu un manto de silencio; puido ser alguén moi achegado ou unha persoa simplemente coñecida ou sobre a que sempre escoitamos ruxerruxes ou silencios que delata(ba)n o que non se pode nomear.

E o que pretendemos é devolverlle a dignidade ás persoas que sufriron unha persecución inxusta, que foron torturadas e/ou asasinadas, que tiveron que fuxir, abandonar a terra, deixar de seren persoas activas a prol da construción da nación. Son tantas que este mes de agosto daría para facer millenta actos e non chegarían no combate contra a barbarie.

Facémolo para facer memoria, para coñecermos a historia, porque só poderemos ser futuro impulsándonos no pasado. Mais non nos move un interese historicista senón unha causa moito máis fonda. Somos conscientes de que o silencio que se impuxo como norma aseguraba e asegura a supervivencia do sistema. Vestido cun traxe ou con outro, o réxime ten continuidade mentres a maioría da poboación descoñece os feitos, a verdade, as visitas na noite, os actos macabros que poñen a pel de galiña e se incrustan como cristais por todo o noso corpo. Porque, de que outra maneira imos debuxar as mans amputadas do pintor, de Francisco Miguel, creador dun mundo propio e compañeiro de tantos artistas vangardistas a traballaren en universos culturais do máis alto nivel? Mais, quen sabe na Galiza quen é Francisco Miguel Fernández Moratinos? Cantas das persoas que nomean a saña no caso de Vítor Jara e a ditadura chilena saben do caso do noso irmán, do noso veciño?

Só pronunciando a infamia que vivimos poderemos romper coas políticas de dereita e do fascismo e virar cara a esquerda coas raíces chantadas na Galiza

Como persoa de letras, tento combater os tópicos sobre este mundo dominado polos medios e así afirmar que para todo son precisas as palabras, aínda que ás veces teñamos medo delas. Mesmo para trasladar a idea de que “unha imaxe vale máis que mil palabras” son precisas, cando menos, sete palabras. Sete ou sete mil ou mesmo setenta mil, as moitas que usou Sira Alonso nos seus diarios e aínda máis, e que explican con desgarro aquilo que tamén captamos e nos conmove ao imaxinar ese corpo coas mans esgazadas, esas mesmas mans que apreixaban os instantes do vivir e eran capaces de nos devolveren a esencia dos obxectos e das persoas.

Queremos con esta restauración da memoria histórica dar conta do acontecido e darlle continuidade á obra e, por tanto, provocar unha viraxe política. Só pronunciando a infamia que vivimos poderemos romper coas políticas de dereita e do fascismo e virar cara a esquerda coas raíces chantadas na Galiza, naquilo que puido ser e non foi, naquel escenario de riqueza cultural, de creación política, de aposta por unha economía labrada coas nosas propias mans. Margarita Ledo falou Do bucle e da fenda. E esa ponte connosco é recollida perfectamente por Carme Vidal no prólogo aos Diarios de Sira Alonso, a compañeira de Paco Miguel, na súa outra historia de terror, con toda a consciencia e a vontade de futuro:

Sira Alonso escribe para que os seus diarios sexan lidos.Non é a confesión íntima dunha muller que recría a súa vida nuns cadernos para botar fóra a dor, é a construción dun documento dunha inusual forza que ela gardou na espera do momento de facelo público.

Sira continúa despois dos tempos da súa dor, non para se mergullar nela senón para deitar no futuro semente de vencer

Dalgún destes diarios Sira escribe tres copias e non os garda con ela. Quería que se repartisen entre nós, que se lesen nas escolas e nas universidades, que a veciñanza de Oleiros os declamase. Sira estaría feliz se todas as persoas aquí presentes e moitas máis dedicásemos un anaco do noso tempo a ler estes Diarios. E non o facía por ela, e só en parte o facía por Francisco Miguel. Quería dar conta do que pasara en nome de todas as vítimas, para relatarlle ao mundo a crueldade do fascismo, a inxustiza da senrazón, a inxustificada represión brutal. Por iso nomea tantos outros casos, por iso continúa despois dos tempos da súa dor, non para se mergullar nela senón para deitar no futuro semente de vencer.

Amalia Bóveda dinos hoxe, a través dun medio de comunicación, que non garda odio nin rancor, senón rabia. No seu caso, puido sentir nas proximidades e ao longo dos anos unha rehabilitación da figura do seu pai que, mesmo non sendo completa, a encheu de forza para vivir. Sira, como tantas outras exiliadas, non viviu ese acompañamento coa mesma intensidade e, por tanto, estaría lexitimado no seu caso o odio e o rancor e, sobre todo, o noxo:

                “Como non sentir noxo por quen mandou asasinar centos de homes?”, escribe ao contar a súa decisión de ir falar con Florentino González Vallés, gobernador da Coruña, para saber que fora do seu home.

Porén, o que nos quixo trasladar foi unha mensaxe fondamente política para que nos movamos co espírito desa Casa da Felicidade en que habitaron ela e Francisco Miguel. Faino cando xa desde Actopán, en México, lembra as súas vivencias, a coraxe das mulleres a non se moveren das portas dos cárceres para ter noticias dos seus. Faino cando relata que ela non puido quedar na terra porque non estaba disposta ao silencio, a finxir que era “unha boa muller” e que nada tiña a ver coas ideas do seu home:

Que difícil é refacer a vida! Ansiaba retornar á miña verdadeira vida con Paco Miguel. Onde estaba o meu fogar? A miña alegre casa tan chea de felicidade, agora soa, triste... Hai casas que morren cos seus donos, a miña casa morrera con Francisco Miguel.

                Estaba atrapada nun labirinto de ideas e proxectos irrealizábeis pero a única verdade era a mágoa que levaba sobre min. Sentía que necesitaba un traballo, pero onde atopalo na situación política en que estaba?

                Quizais eu tiña parte de culpa co meu carácter difícil de dobregar. Se eu ao quedar viúva aceptase moitas das cousas que me ofrecían dirían de min o que dicían dalgunhas mulleres: É moi boa. Non non, non pensa coma o seu esposo. É dicir, que porque eu non estaba conforme co réxime franquista facía algo malo e tratábanme de "comunista", poñéndome nunha situación difícil para a vida material.

Ese breve capítulo, o XX, dos Diarios de Actopán, tamén nos dá azos para saber que estamos aquí para construírmos, sen nos dobregar, outra historia, para lle darmos vida de novo, co sorriso no rostro, á Casa da Felicidade.