Veño de facer, en boa compañía, un percorrido por terras de Trevinca e A Seabra. Son terras galegas atinxidas polas artificiosas fronteiras administrativas da división estatal en provincias. Quen trazou estas fronteiras tivo, sen dúbida, unha intencionalidade manifesta de separar o que estaba unido por cultura, lingua, mentalidade colectiva, relación social e actividade económica. A inspiración españolista foi especialmente impía e despótica con algunhas vilas que, mesmo pola súa única comunicación natural, o racional sería colocalas na parte galega, neste caso provincial ourensá, e non zamorana. Malia todo, un sente e percibe que está sempre na Galiza, malia a capciosa fronteira administrativa pretender que creamos que é realmente Zamora (comunidade de Castela e León). Desde Viana do Bolo, unha vila galega de avoengo e referencia na zona, accedemos ao val do Xares, marcado por unha sucesión de pequenos núcleos de poboación, manifestación dunha vida económica, dunha vitalidade, hoxe esmorecidas. En Viana, non sei se como premonición dun futuro positivo, desde un presente unha pinga desolador, tivemos unha epifanía inesperada. Camiñando cara ao castelo, unha mañá sabatina de silencio e quietude, apareceu un grupo de catro meniños, entre seis e oito anos. Pregunteilles se, subindo unhas escaleiras á vista, íamos ben. Un deles, con soltura e naturalidade, falando un galego sen chata, confirmou que si, axiña interrompido, con arroallo explicativo, polo de seis anos, que, destacándose do grupo, falando tamén na nosa lingua, desfacíase en explicacións, á vez que os seus olliños nos esculcaban. Perante a miña explosión de agradecido entusiasmo, louvándolles o ben que falaban, foi como se os seus rostros mudasen, algo perplexos e constritos. A reacción foi falarme en español. Entenderan que iso era o que eu consideraba falar ben. Rápida intervención. Aclarei cal fora a intención do meu discurso hiperbólico. Pregueilles a volta ao galego, que era tamén o meu, aínda que cando a idade deles o ignorase. O meniño, axiña me preguntou: e logo a ti cortáronche a lingua? Uf! Son incapaz de lembrar como saín do embrollo. Só sei que restauramos o noso galego. A seguir, como só unha, sen dicir palabra, miraba con sorriso sarcástico, intentei, facendo unha loanza final por encontro tan milagroso e reparador, tela en conta, aludila como activa formante do grupo. Sempre sorrinte pero calada, merecía eloxio. Aludín á súa melena, ao seu ascético mandilón, á súa condición de nena… É un neno, replicou o picariño, con anuencia xeral. Novo discurso hiperbólico. As aparencias enganan, telo en conta sempre, deixeime levar por elas. Ademais, hai algo máis parecido a unha muller que un home, ou a un home que unha muller? Houbo consenso xeral, nun dos rostros un tenue sorriso de comprensión.
Foi algo inaudito o entusiasmo que aquel harmónico grupo infantil nos inxectou. Reviviu contemplando a afouteza natural con que en Porto (Zamora!!??), vellos e vellas do lugar, cociñeira e resto dos comensais, nun restaurante da vila que fai de comedor social, se expresaban, tamén en voz alta, na nosa lingua. Antes en Lubián (Zamora!!??), día de festa parroquial, á hora da alborada, ecos e voces en galego pola praza. Perante un carro de vacas, engalanado con flores e ramallos, tirado por un tractor, un home da nosa idade asume: aquí todos falamos o galego. Ningún titubeo sobre en que lingua respondernos. Ás veces tiven a sensación de seren máis normais por alí que aquí. Contemplando o val glaciar do Xares desde a altura das minas de volframio, explotadas polos alemáns nos anos corenta, imaxinei toda a riqueza agraria e gandeira que garda en potencia, a que sustentaba, noutros tempos, tanta vida. Unha vida que vimos renacer na casa de Raquel e a súa familia, nun lugar do Bolo, con vontade e esforzo, acreditando no país.
