Opinión

O poeta e a maquinaria

Non é fácil atopar as palabras e imaxes adecuadas para describir a totalidade da complexa estrutura de poder que se veu formando por séculos nunha sociedade determinada, nunha destas nacións que hoxe coñecemos, ou mesmo nun conxunto de nacións, digamos, para entendernos no noso caso, como a que articulan os países da OTAN, que se autodenominan comunidade internacional.

Busco as palabras precisas para describir esa estrutura de poder e non as consigo. Ningunha das que encontro entre elas logra describir de modo cabal a idea do que hai alí como potencia de dominio. Porque é unha engrenaxe, certamente, un soporte, unha armazón, unhas estadas, unha maquinaria, unha construción imposta, unha normalidade instituída, unha orde das cousas consolidada que ata case parece natural, un estado de forza establecido de arriba abaixo, e aquí as palabras xa se van convertendo en frases, e aínda non se atopa a imaxe adecuada. Un sistema, talvez, no sentido en que alguén, un poeta, por exemplo, se puidese definir a si mesmo como “antisistema” en relación a el.

Ou quizais habería que recorrer á substantivación de adxectivos, como, por exemplo, cando falamos dunha “arquitectónica” do poder (lembrando a Dussel) ou mesmo dunha “tectónica” do poder. Sempre con compoñentes materiais, desde logo, pero tamén culturais moi profundos, para lograr a estabilidade da relación entre quen gozan ese poder e as enormes maiorías que poñen a carne na fogueira da historia

En todo caso, o que importa é entender que esa forza dominadora, estruturadora da vida social e previa á nosa existencia, con base nunha complexa elaboración de séculos, xa está aí, e que é bo sabelo e telo presente, para a filosofía e a práctica política, tanto en termos de ética persoal, como de militancia, cando se pretenden cambios profundos nesa construción, nesa orde de cousas, nesa forza establecida.

Hai que ler a Gramsci, desde logo, para tratar de comprendelo mellor. Pero tamén temos que aprender a entendelo a partir da propia experiencia persoal, xa vistas e vividas tantas cousas e cando cada un de nós podería dicir con León Felipe, “durmíronme con todos os contos… e sei todos os contos”.

Ah, pero se polo menos toda esa armazón servise para facer máis linda a vida da xente, máis digna, máis humana. Ah, se polo menos servise para derrotar o medo, a soidade, a segregación social e a humillación de ser. Pero non é así. É todo o contrario. É perversa. En cada un dos casos próximos que coñecemos, son séculos consolidándose esa gran estrutura de poder toda ela ao servizo do sometemento e a desigualdade. Conquistas coloniais, vasalaxes sen termo, guerras innumerables, opresións sen fin, procesos sanguentos de afincamento, e sempre todo iso con visións do mundo impostas desde a cima, con base en xustificacións filosóficas moi ben elaboradas. Para terminar pagándose e dándose a volta. Gañando sempre. E autodefiníndose, en cada caso, como unha democracia perfecta e plena, por máis que se lle rebenten as costuras por todas partes.

Non son calquera cousa esas estruturas de poder, nin son tan fáciles de substituír. Aínda que non é imposible.

A aparición histórica de revolucións, entendidas como inicios de procesos de grandes sacudidas desas estruturas para substituílas por outras, hai que situalas nese contexto. E efectivamente, ás veces conséguense algúns cambios substantivos. Pero enseguida, e como ao unísono, toda esa maquinaria nacional e internacional vólvese con toda a súa forza contra tales intentos.

Aí é onde se unifican rapidamente as forzas poderosísimas da estrutura de poder supranacional, do capital corporativo, dos instrumentos hexemónicos da súa ditadura mediática. Todos son convocados. As institucións que constrúen o sentido común predominante así como as industrias culturais que elaboran a orientación lóxica predeterminada de todo posible futuro, todas son convocadas.

Cando países como Cuba ou Venezuela saen das canles previstas, toda a forza do poder vólvese contra eles.

Eu son só un poeta. Que pode un poeta contra o mundo?

Unicamente logro dicir algo, cando a miña voz se fai coral. E é xustamente o que tento cando falo de Venezuela e por Venezuela.

Porque ás veces ata a máis humilde voz do máis pequeno dos poetas representa a invencibilidade do espírito de emancipación humana.

Non nos vencerán.

Comentarios