Advirto aos posibles lectores ou lectoras que non son crente. Que a espiritualidade que a min me guía nada ten que ver co sobrenatural, senón que trata de apoiarse só no humano, no seu aquí e agora, na súa materialidade terreal.
Advírtoo, porque vivindo xa unha vida o suficientemente longa como para cargar na miña alforxa infinidade de penas e alegrías tan diversas que nunca pensara en vivilas, e que fan peso na alma, vale dicir na razón sensible, dispóñome a escribir unha anotación, que espero que a estas alturas non sorprenda a ninguén.
A da consideración que teño da bondade como a máis alta das virtudes humanas, moi por enriba de calquera outra. E para remarcar con claridade o que penso, quero puntualizar que me refiro á bondade máis simple, á do corazón, á que cualifica a mirada coa que miramos o mundo para comprendelo. Así o considero e así modestamente o vivo.
Moi por enriba da intelixencia, da constancia, da valentía, do dominio da vontade, da lealdade, da creatividade, da capacidade de traballo, da sinxeleza, que son, entre outras, calidades que eu admiro moitísimo e que trato de cultivar como ben poida nos meus propios terreos de labranza, coloco por enriba de todas elas a bondade.
Quero engadir tamén, e isto é importante, que discrepo da concepción expresada nalgún dicionario, que a define como “a natural inclinación a facer o ben”. Pois pouco ten de natural, se é que ten algo. Creo e sosteño que ela é un feito fundamentalmente cultural, propio da humanidade que se vai facendo a si mesma. Isto é, que se fabrica no tempo, que é susceptible de ser desenvolta, do mesmo xeito que tamén se fabrica o seu opoñente, a maldade, e a súa parente máis pérfida, que é a indiferenza. Penso e sosteño que, no longo proceso de autoconstrución humana, a densidade colectiva da bondade, a súa presenza activa, a súa prevalencia sobre calquera outra virtude, sinala o grao de civilización alcanzado por un pobo, por unha nación ou, mesmo, pola xeneralidade da nosa especie no seu conxunto.
Pero esa bondade de corazón á que me refiro, convertida en soporte estrutural da personalidade dun individuo ou dunha sociedade determinada, non é unha bondade contida ou autocontida, silenciada ou autosilenciada, suxeitada, apoucada, circunspecta, prudente, moderada. Limada nas súas arestas. Non, non é esa.
A bondade que propugno e recoñezo como virtude esencial do xénero humano é unha bondade en batalla, nunha perpetua confrontación coas súas contrarias, a indiferenza e a maldade, como queda devandito.
É unha bondade en vixilia continua, mirando, certamente, pero tamén apalpando, descifrando, percibindo e oíndo.
Non en balde no poema de Pondal que lle serve de himno a Galiza, cualifícase de bos e xenerosos os que entenden, é dicir os que oen, as voces que veñen de abaixo, das catacumbas.
Unha vez escribín un texto titulado “a maldade das boas xentes”. Boas xentes que aparentan bondade, pero ás que non lles move un pelo, ante a inxustiza estrutural, e que coa mentira fanse un bastón para camiñar sen caerse, cegas como son á crueldade do mundo. E non, non esa bondade-maldade das boas xentes a que propugno. Senón a bondade que sae do fondo do abismo para reformularse a vida na súa integridade.
É esa clase de bondade expresiva, colectiva, enarborada como unha bandeira, a que nos fai máis humanos. E por iso máis libres. A bondade que é amor, que se fai paixón algunhas veces e outras vólvese mar tranquilo.
A bondade que non volve a vista ante o espanto, que non queda calada ante a opresión, porque o corazón enteiro que a fai latexar é un corazón cultivado colectivamente.
Penso nestas cousas agora que observo, e sinto na entrañas, a crueldade con que é tratado, calumniado e bloqueado o meu país, Venezuela, por un conxunto de gobernos occidentais que se autodenominan “democráticos”, co consentimento, por activa ou pasiva, dunha parte notable dos seus gobernados.
Alí bótase de menos a humanidade necesaria para parar a máquina do odio. Bótase de menos o fervor da bondade social. E iso é, xustamente, o que me fai sospeitar que alí non hai tanta civilización como se pretende.
