Nacín en Corme (onde o mar é omnipresente, bravo, macabro e fermoso, fonte de vida e de aniquilación), arrolada polo Roncudo, símbolo da nosa cultura e alimento da miña primeira educación sentimental e literaria. Confeso que teño unha especie de piloto sempre aceso, como se nunca deixara de pensar e de albiscar a luz do Cabo. Tal vez por iso o Faro é un dos personaxes principais de A Conxura, unha novela onde os lugares son tan transcendentais como os feitos. Así, un dos protagonistas é xustamente un fareiro-poeta, chamado Serafín.
Hai unhas semanas estiven en París falando deste libro, e dicía que esa cidade está presente non só en múltiples referencias expresas senón que, como sucede co Faro, París é outro dos personaxes centrais, a cidade onde se empraza o "club mesmérico", unha confraría que véla pola paz e loita contra a brutalidade. Non foi casual ter escollido París como o seu lugar de residencia, a cidade-refuxio que desde sempre acolleu nos seus bulevares a artistas e poetas. Un dique de contención contra os brutos, que a veces adoptan a forma de burócratas, coa súa arrogancia e parva autoridade. Tentei debuxar a Administración como unha arañeira que ten unha das súas representacións máis palpables na linguaxe propia dos funcionarios, e que nalgúns fragmentos emprego ironicamente. Porque confundir a "administración de xustiza" coa Xustiza é tan perigoso como confundir a competición co deporte, ou aos políticos coa política.
Pero máis aló dunha análise temática, A Conxura é sobre todo un relato con múltiples alusións "metaliterarias". Atopamos un refinado pasteleiro que homenaxea a Hércules Poirot; está o doutor Corvissart, de nome claramente afrancesado; o Café de Flore como lugar de encontro de artistas e poetas; o Moulin Rouge; Marie Curie; Cleopatra; Scheherezade; o meu admirado jazzman Django Reinhardt; Claude Debussy, e ata unha boutique chamada El Louvre. Iso por non falar de Poe, socio el mesmo do club "mesmérico" -fanático como era das experiencias paranormais-, ou o noso poeta Celso Emilio Ferreiro.
A intrigante cuberta, deseñada polo artista francés Laurent Seroussi, representa moi ben o sentido do libro: bolboretas que van directas á luz nunha especie de suicidio como o de Stefan Zweig, desesperado ante o presente de Europa, onde os de sempre se afanan en crear seres "puros", desde cans a humanos, cando calquera cultura é o froito da convivencia pacífica e plural. Dicía el.
E así, como fábricas de seres puros ó estilo de Un mundo feliz, de Aldous Huxley, quixen representar granxas de insectos para saciar a gula occidental, metamorfoses e pragas. Avelaíñas que dan paus de cego para atopar a saída, como Alicia atravesando o espello. Porque dar paus de cego pode parecer unha técnica absurda, inútil, pero non o é. Eses titubeos son o primeiro signo de vontade, a manifestación máis primaria da intencionalidade e da ansia por saber. Lonxe de desterrala, a dúbida é o paso fundamental de calquera certeza, aínda que nunca sexa certa.
Dar paus de cego tamén é un xesto que representa o non, a capacidade de decidir mesmo dicindo non, porque esa tentativa pon de relevo que algo en nós ou no noso entorno non encaixa. É un baile iniciático para representar a busca, un destino descoñecido, algo que non albiscamos pero intuímos.
Recoñezo que tal vez as páxinas de A Conxura non son máis que paus de cego, si, pero cunha intención clara: unha aposta polo humanismo contra a forza bruta. Un modo de vivir que cómpre defender coa palabra acusadora da poesía, da arte e dos froitos do intelecto. Un posicionamento contra a grosería, a intolerancia, o dogmatismo, o machismo e a barbarie e, en troques, un canto á literatura, á cultura, ó ecoloxismo e á beleza, que é a forma de expresión humana que eu entendo, e da que procuro rodearme. Homenaxe máis necesaria que nunca, nestas datas nas que ameaza o escurantismo e a violencia, a veces, baixo o cursi manto da convención. Á fin, unha aposta polos refuxios que a arte vai tecendo para protexernos.
Foto: Manu Cruz
