Chamábase Fabrizio, pero os grandes medios de comunicación referíanse a el como o “Hannibal Lecter de Teixeiro”. Dicían sempre del que era o preso máis perigoso de España. O seu historial delitivo incluía dous homicidios e varias agresións. Sen dúbida, aterrecedores antecedentes. Tras relatalos, unha xornalista de El Correo Gallego sentenciaba: “El mal, a veces, sí tiene rostro”.
Hannibal Lecter, a personaxe literaria, encarna o prototipo de monstro. É un asasino a sangue frío, e como monstro é desapiedado, intratábel, irracional, un psicópata, un ser tan inhumano que está absoluta e irremediabelmente incapacitado para vivir en sociedade. E ben é sabido que cando o Estado ten que abordar o problema do monstro todo exceso é socialmente aceptado. Así, o Dr. Lecter pasaba os seus días illado e era sempre transportado en estado de total inmobilización. De xeito moi ilustrativo, ata a súa boca –perigosa arma segundo quen a utilice- estaba asegurada mediante unha máscara con arames. No caso de Fabrizio, para Institucións Penitenciarias só houbo unha forma de tratar con el: cortarlle todo contacto humano, de forma que pasase vinte e unha horas ao día na cela e tres no patio. Só, sempre só.
O relato da monstruosidade sempre serve a algunha finalidade. Pero, a diferenza doutras personaxes malvadas, o monstro non desenvolve unha función catártica. Porque para que exista a catarse, é dicir, a purificación das baixas paixóns por parte do espectador que presencia a traxedia, é necesario que o dito espectador se poda identificar coa personaxe, normalmente antagonista. E ninguén pode compadecerse cun monstro. Isto é, en realidade, o que define o monstro. Sobre Fabrizio, por exemplo, redactáronse centos de noticias. Non había xornal que non falase del: dos seus crimes, de como moraba en prisión, do temor que infundía. Tamén sabemos, porque o comenta un xornal de pasada ao relatar a súa morte, que fixera folgas de fame. Pero non se molesten en buscar na prensa a razón das folgas de fame, pois nada atoparán. Semella que o único que non era noticiábel en Fabrizio eran os seus queixumes e padecementos.
En contraposición con esa figura do monstro podemos traer a de Adolf Eichmann. Nas décadas de 1930 e 1940, o señor Eichmann era un respectado e eficiente burócrata, dominador de varias linguas e, segundo se di, un talentoso violinista. O seu traballo consistiu en organizar as deportacións masivas de xudeus de Europa do Leste con destino aos campos de concentración e exterminio nazis. No seu libro A banalidade do mal, Hannah Arendt chamaba a atención sobre o caso de Eichmann: non se trataba de ningún monstro no sentido habitual do termo, simplemente era un home que tentara cumprir coa máxima eficiencia as ordes que recibía dos seus superiores e que eran socialmente aceptadas, sen preguntarse en ningún momento acerca da moralidade das súas accións. O número de vítimas de Eichmann é literalmente incalculábel. O sufrimento que causou foi, lonxe de toda dúbida, enorme. O problema é que Eichmann estaba convencido de que o seu labor contribuía a limpar a sociedade de monstros.
Fabrizio pasou os últimos meses da súa vida en total illamento, o que vulnera a lexislación penitenciaria, que estabelece que o illamento sempre debe ser limitado no tempo. A propia Constitución di que a finalidade da prisión é a reinserción social, e prohibe os tratos inhumanos ou degradantes, na liña con importantes tratados internacionais. Con todo o criticábel que poda resultar o principio da reinserción social, está claro que illar unha persoa é ir frontalmente en contra dese principio. Alén diso, prestixiosos estudos indican que o índice de mortaldade e a taxa de suicidios aumentan sensibelmente en persoas baixo illamento. A Asemblea Xeral da ONU aprobou en 2015 as chamadas “Regras Nelson Mandela”, onde se estabelece que o illamento indefinido ou prolongado equivale a un trato inhumano e debe ser excluído en todo caso.
Así, habería que preguntarse: cando os medios de comunicación lexitiman esta clase de medidas, quen é monstro? Cando as autoridades penitenciarias e xudiciais competentes autorizan este tipo de medidas, quen é o monstro? Cando os sindicatos esixen este tipo de medidas, quen é o monstro? Se algo aprendemos con Arendt é que, a miúdo, quen quer salvar a sociedade dos monstros acaban por converterse en monstro. E estes son os que deberían darnos medo.
