O cheiro das primeiras sardiñas asadas do ano, que xa impregna estes días as rúas e algunhas praias afastadas do ollo da autoridade, anúncianos que se achega a noite de San Xoán. É tempo de procurarmos as sete herbas para pasalas polas sete fontes e deixalas ao orballo da noite meiga. Preparámonos para o ritual máis antigo da nosa terra, moito máis que o cristianismo, nun espectáculo único que nos fai lembrar que si, polo San Xoán, a sardiña molla o pan; pero tamén que a auga, e sobre todo o lume, eses nos que buscamos purificar o corpo e a alma, son o recordatorio de que os elementos da natureza están sempre por riba de nós.
Lembro ben todas as noites na praia do Orzán soportando a calor das fogueiras no rostro e ese intenso proído nos ollos, saltar por riba das cacharelas –sempre un número impar de veces– e enchoupar a broa coa graxa pegañenta do peixe. Lembro os camarolos que nos facían ás crianzas a carón da parede de lousa sobre a que se alza o paseo, e esa capacidade inherente á infancia de quedar durmidas en calquera lugar, mesmo se o lugar era de lume e area. Lembro non poder aturar máis os envites das lapas e subir ao paseo marítimo para poder respirar. Lembro o ano que aquel mozo de Labañou caeu dentro dunha larada da que xamais logrou saír. E lembro pensar, durante todos os días posteriores nos que a casa, a roupa e a cidade enteira cheiraban aínda a fume, que aquilo debía ser o máis parecido ao inferno que habita o noso mundo. A segunda vez que o pensei foi o día que ardeu o Monte Pindo, pero non era noite, nin era meiga, nin había purificación de ningún tipo.
Recibimos este ano a noite de San Xoán como o recuncho privilexiado dunha península que arde, mais non polas catro puntas, porque faltamos nós. O lume na irmá Serra da Culebra, a dúas horas conducindo da fronteira ourensá, peta na porta deste país sumido na néboa e baixo unha inmensa nube gris, mentres escoitamos dicir con voz segura que o que se queima aí ao lado é "o de todos os anos". Normalizan que o que asolaga os montes e as aldeas das nosas maiores, o que fere e mata cabalos, toupas, paxaros e lobos é tamén un ritual, unha eiva insuperable da sociedade urbanizadora e explotadora de recursos en nome do progreso. Eu lamento dicir que non. O único que arde cada ano é o lume de San Xoán. Todo o demais é o inferno que construímos na terra ignorando a sabedoría das cacharelas.
