Se oitenta e un clons que pasan ao lado escuro incomodan a moita xente, oitenta e dous clons que pasan ao lado escuro incomodan moito máis
Como se forma unha onda está sobradamente estudado pola física. Que soportes poden transportala xa parece entrar na categoría do infinito, porque calquera material, nunha medida menor ou meirande, converte o estímulo recibido en mensaxe vibratoria, que se expresa sen límites a través dos corpos e dos vacíos. Máis alá, as mensaxes de consciencia crean seres novos, onde converxen, fóra do xuízo, pensamentos de calquera caste ou motivación.
O día 4 de febreiro pasado, na Cidade da Cultura, tiven o privilexio de asistir a unha desas construcións marabillosas, cunha orixe estudada e creo que moi ben deseñada, pero dun impacto que me pareceu tan formidable como libre de calquera cálculo máis alá do efecto sobre o público asistente a aquela acción escénica. Dentro do festival Escenas do Cambio, aparecía Atlas, dos portugueses Ana Borralho e João Galante. Unha montaxe máis, unha protesta escénica máis; un motivo máis para pasar un anaco da tarde sentado e en penumbra, e regresar para a casa coa sensación de que os poderes fácticos están equivocados e deberían facerme caso.
"A cadea humana crecía e aproximábase devagar aos laterais. Aparecían perruqueiras, pensionistas á procura dun salón de baile, psicólogas ás que lles dicían ‘Ah! Es psicóloga? Pois para ser psicóloga, estás ben taladrada!’",
Pero hogano as xeiras da comunicación –incluída a escénica, aparentemente tan pechada nunha sala– teñen unha dinámica impresionante, canto á súa potencia: actúan e din e persisten moito máis alá do que coñeciamos ata hai menos dunha década. Existen catalizadores que activan os resortes de mutación para grandes masas, nas que cada individualidade conta co seu lugar para desenvolver a súa identidade. Todas xeran unha resultante, e ningunha a determina en por si.
A cousa comezaba cun home de aspecto anódino, vestido de gris con xersei e pantalón. Saía do fondo do escenario cun rostro inexpresivo e o paso pousón de quen atende pouco o exercicio físico. Nesa tónica, levanta o micrófono e di, desprovisto de entusiasmo, ‘Se un actor incomoda a moita xente’. Baixa o micrófono e continúa, ‘Dous actores incomodan moito máis’. Confeso que se me activou decontado a censura de espectador pretérito de teatros experimentais e cousas parecidas, e vin unha hora e media a piñón fixo con xente que vivía de non saber como enchela, máis alá de ‘unha rosa é unha rosa’ , ou ‘Mitradente, mitrapausa, mitralonga, matrisola’. Aceptémolo e xa pasará, díxenme.
Se chego anticipar o final, cunha nena de oito anos que di ‘Se cen persoas incomodan a moita xente’, probablemente deixaría a atención para mellor causa; pero, dun xeito tan sinxelo coma prodixioso, o que parecía unha salmodia monocorde encheuse de matices e modulouse por vieiros lóxicos e inesperados.
O actor regresou ao punto de partida, entregoulle o micrófono a unha moza, e regesaron xuntos á frontal do escenario. A moza cubriu o expediente cun ‘Se dúas estudantes de xornalismo incomodan a moita xente’, baixou o micro e ambos os dous dixeron ‘Tres estudantes de xornalismo incomodan moito máis’.
O grande escenario para ese paseo monótono; as luces, as ocupacións desatendidas polo público asistente. O novo paseo de regreso, a cesión do testemuño a unha terceira persoa, e o regreso coa mesma historia para a frontal. O meu filósofo interior desatou o seu afán pontificador e díxome que necesitamos un cambio; que as oportunidades cómpre aproveitalas e que esta xente tiña que poñerse nun plan produtivo. O equivalente ao ‘que traballen’ de tempos lembrados, ou ‘que corten o pelo e vistan como persoas’. Prexuízos activos que veñen de moi lonxe.
"Cada ser que enarboraba o micro convertíase na expresión da totalidade; guiaba os seus pasos, reconducía as demandas para un caneiro onde todas e todos tiñan parte e podían recoñecerse".
![Publicidade 194501]()
Mentres, a cadea humana crecía e aproximábase devagar aos laterais. Aparecían perruqueiras, pensionistas á procura dun salón de baile, psicólogas ás que lles dicían ‘Ah! Es psicóloga? Pois para ser psicóloga, estás ben taladrada!’, estudantes de mestrados que, para atoparen un accesible na oferta pública, precisaban desprazarse 1000 km dos seus fogares, parados que aos políticos lles importaban unha merda, paradas sen ningunha prestación económica, autónomas consideradas pola Axencia Tributaria como grandes empresarias, hostaleiros rompehuevos etc. Todo un repertorio de queixas, volta vai e volta vén. Tiña, no entanto, a particularidade de que cada voz sumaba un número e, no canto de proclamar ‘Se unha estudante de Filoloxía galega, si, de Filoloxía galega, incomoda a moita xente’, exclamaba ‘Se 26 estudantes...’, e o coro respondía ’27 estudantes incomodan moito máis’.
No entanto, a vaga comezou a ter vida propia, máis alá das individualidades que amosaban a súa ferida: avanzaba como unha fronte, na que todas as pezas encaixaban para dar unha figura diferente, que se nos achegaba cun só pulo en prol de superar o muro de contención das estruturas convencionais, das relacións atávicas entre os seres humanos, non xa na tribo ou na aldea á que estabamos afeitos, senón no eido das grandes estruturas que xurdiron coa aceleración do coñecemento e coa inmediatez dos intercambios dunhas mentes para as outras. Cada ser que enarboraba o micro convertíase na expresión da totalidade; guiaba os seus pasos, reconducía as demandas para un caneiro onde todas e todos tiñan parte e podían recoñecerse. Non había unha suma con cada gran, senón unha multiplicación potentísima.
Cando a liña cubriu o largo do escenario, produciuse un intervalo activo, no que houbo unha peroración máis estensa, que conduciu a un apiñamento, como unha sístole que amoreaba corpos físicos, emocións, miradas e enerxías, que se liberou para que os presentes se situasen no espazo escénico, agora inmóbiles, cada un no seu lugar. Tomaran a mensaxe e levábana a un foco de propagación autónomo, desde o que continuaban a emitir na mesma sintonía.
As persoas participantes continuaban a nutrir ese discurso; saían, esquivaban tranquilamente os obstáculos humanos que encontraban ao seu paso e integrábanse na presenza colectiva do xeito que viñamos contemplando. Unha traballadora por conta propia, nai de seis fillos, que non sabe por onde empezar; un actor negro que traballa coma un negro e cotiza coma un branco; unha estudante que demostra que existe a beleza máis alá do talle 40... Pero xa o animal brada moito máis alá da queixa concreta; xa se estrica co poder dun colectivo que artella os seus recursos para crebar as estruturas mortas, e non para satisfacer os primeiros espabilados que logren colocar as súas prioridades mentres o motor funciona gripado, senón para dar por fin o salto formidable, no que a historia da humanidade se converta de veras en viaxe colectiva.
A forza desátase e percibo que algo se nos está movendo no interior a cada persoa das que presenciamos o espectáculo. Hai no ambiente un silencio e unha quietude atentísimos, no que teño a sensación de que estamos a abrir centos de novas miradas. De que aprendemos a dexergar unha perspectiva sen límites, ou, polo menos, sen as limitacións que se nos transmitiron ao longo das xeracións como axiomáticas. O concepto freudiano do malestar na cultura transmútase por unha cultura para a liberación. A nosa forza está aí, e caben todas as nosas expresións auténticas. Podería vir aínda ‘Se 47 políticos, fartos de que os increpen, incomodan a moita xente’, ‘Se 52 banqueiras ata os narices de queixas’, ‘Se 61 defraudadores de impostos...’, ou o que for. Non apareceron estas últimas, pero tamén forman parte da montaña, coa súa parte de verdade e a súa razón.
"Cada ser que enarboraba o micro convertíase na expresión da totalidade; guiaba os seus pasos, reconducía as demandas para un caneiro onde todas e todos tiñan parte e podían recoñecerse".
Neste espertar do coro grego, cunha maxia nova na que se multiplican os significados, sucédense as cargas de profundidade. Unha moza alta, de melena negra comeza co retrouso persistente de ‘Se nonseicantas deseñadoras gráficas...’ e, cunha axilidade verbal incrible, comeza a relatar a súa peripecia para se establecer por conta propia; como un apagón a leva enchoupada de tinta vermella á procura dunha lanterna con xerador manual, que sostén na boca mentres remata un traballo no seu estudo, como todo sucede na Illa de Arousa, e a ela súmanse outras voces que narran cadansúa epopea persoal, nun sarillo incomprensible de laretadas, ata resolverse na alocución dunha (presunta) asesora no goberno autonómico, que fai unha parodia tremendamente corrosiva da función pública.
Entre outras cousas, describe os momentos hilarantes do seu centro de traballo, como cando presencian unha manifestación de persoas en paro. ‘Pero esta xente non tiña que estar traballando?’, comenta un compañeiro, e todo o resto da dependencia ‘é que se parte o cu’, como tamén cando alude á mobilización de persoas despexadas dos seus fogares: ‘Pero esta xente non tería que ir para a casa?’, co mesmo efecto. Unha escena que, para min, como funcionario público, revive a burbulla que coñecemos –queiramos ou non tomar consciencia dela– e lémbrame o meu devezo de que o desequilibrio que crea un sistema con protexidos vitalicios derive cara a unha solución xusta, baseada no funcionamento eficaz da sociedade e nunha repartición equitativa que nos libere do esquema enferruxado.
Con este clima de tensión acumulada e de ansia por tomar novo aire, sucede o milagre: detrás desa masa que xa enche o escenario móvese algo. Alá, no punto onde cada nova figura parte, aparece algo distinto, que, desde as bancadas do público, dexergamos apenas. Desde logo, trátase de alguén bastante máis pequeno de tamaño ca o resto. Os pasos móvense engordiño e trazan a sinusoide que o conduce ao lugar desde o que se vai dirixir ao público.
"Vexo que cobran forza por esa capacidade inconsciente de sumar vontades e expresar un sentir común, que se modula nas conversas intranscendentes, nas redes que conectan cada unidade dunha sociedade inmensa".
Un cabelo roxo, unha expresión inxenua e infantil, unhas lentes que brillan coa luz artificial e unha chaqueta malva con capuza e dous hangry birds, un vermello e outro verde, compoñen esa insólita figura, na que se centra agora o colectivo de indignación. Nada vai con el; nada lle importa ese rebumbio que temos montado os adultos. ‘Se oitenta e un clons que pasan ao lado escuro incomodan a moita xente’, di coa súa voz suave e cálida, para lle dar a entrada á visión inocente e o seu descubrimento da Guerra das galaxias. E hai algo máis que se incorpora; hai un horizonte novo e limpo cara a onde ir, que estivo sempre, pero agarda pola desmontaxe das estadas que construímos e xa non valen. O que cremos desaparece e aparece o que sentimos, e seguen un futbolista que non ten tempo para as tarefas do cole, unha política que educa en igualdade as súas fillas, unha estudante de terceiro –de primaria– que ama a danza, e outra que ama a pintura, para rematar cunha xestora de caudais públicos apartada das súas funcións por motivos políticos. Ben preto, por certo: no pazo de Raxoi.
Escoito aquí a nova linguaxe: como se forman os movementos de indignados, do 15M, de Podemos, das iniciativas cidadás. Vexo que cobran forza por esa capacidade inconsciente de sumar vontades e expresar un sentir común, que se modula nas conversas intranscendentes, nas redes que conectan cada unidade dunha sociedade inmensa. Como hai unha mensaxe de renovación para unhas organizacións políticas que, sen excepción, herdan os seus esquemas do absolutismo e das taxas de discrecionalidade autoasignadas por quen exerce o poder. Deixo á parte as filosofías; refírome a como ven os seus postulados avalados pola razón absoluta, e como un toque maquiavélico as leva a converter as regras en papel mollado, para xustificaren calquera medio en prol dun fin con efectos exclusivamente no período de campaña.
A sociedade está a crear unha superestrutura que xa fagocita ese cadro. Aínda non coñece o seu destino, pero os seus músculos xa espertaron. Xa apareceu o verdadeiro Atlas que sostén o mundo. Que pon a base para a nova civilización, na verdadeira democracia.
