Sons do esquecemento ou A navalla do tempo estreouse o 5 de maio no Museo Centro Gaiás dentro da programación do festival Escenas do Cambio 2022. A fotografía de Ximena Garrigues e Sergio Moya Mesa e o espazo sonoro de Txema González de Lozoyo constitúen a materia sensitiva da peza na que Mateo Feijóo fía a memoria da propia infancia na aldea de Vilar sita na Baixa Limia. Durante un tempo limitado deixamos o Gaiás para, rodeados de rostros, obxectos traguidos de lonxe no tempo e no espazo, sons que continúan naquel lugar, un machado sobre un tapete sobre un sentalló, chaves acircadas, rostros de veciños e veciñas retratados, lacenas penduradas, a presa e a auga dos prados, unha maqueta ao fondo coas casas da aldea, pequeniñas; rostros pendurados sobre teas brancas, unha colcha vermella, fotos que documentan arqueoloxicamente pequenos obxectos enferruxados e desenterrados da aldea da nenez do autor; permanecen sostidos na escoita dos sons aínda actuantes na aldea de Vilar.
Por uns intres estivemos en Vilar, en Vilar cos amigos de lonxe que Mateo convidou a entrar e habitar o seu lugar de pertenza para que retratasen e escoitasen a súa aldea. A escolla dos obxectos que traen, a memoria das casas na memoria da infancia, a memoria perdida que podemos recuperar e convidar a pasar aos outros cómplices, para que escollan o seu camiño sobre o camiño da nosa memoria primeira, en certa forma perdida, que recuperamos entre o que escollemos e o que esquecemos. Sobre esa materia do esquecemento é sobre a que os demais poden camiñar unha aldea que desapareceu.
Mateo Feijóo convidounos a visitar a súa aldea como amigos. Entrar nunha aldea sen saber como o pequeno mundo se bifurca: onde está a fonte e onde o camiño antigo, onde a estrada dividiu o pobo, cal é o fin do lugar, cantas casas hai pechadas e por onde e de que xeito podemos camiñar sen mancar o lugar: escoitar a auga da presa, deixar os ollos sobre o vermello dunha colcha feita para a gran cama de madeira, as lacenas baleiras de fontes soterradas, para descubrir o vidro quebrado do esquecemento, as cores das pezas de gancho, as mantelerías das festas e unha escopeta de caza.
Estiven en Vilar dentro do Gaiás e dentro atopei outra aldea como a miña. O rescate do esquecemento, fuxir do esquecemento, entrar dentro e transitalo, escoller un camiño propio sobre o esquecemento doutro coma min. Iso facemos agora cando o mundo agrario é unha ruína e podemos contalo porque "o despoboamento de zonas que foran sempre poboadas impón unha responsabilidade que non se pode despachar coa desculpa do signo dos tempos como é practica habitual dos que mecanicamente a asumen", escribiu Uxío Novoneyra no libro Onde só queda alguén para aguantar dos nomes (Noitearenga, 1999) que asinou con Emilio Araúxo e Federico García Cabezón onde abre co poema que principia co primeiro verso homónimo:
ONDE só queda alguén pra aguantar dos nomes
poño eu a ampla fronda
a redroma dun castiñeiro
e sentada á súa sombra xunta
a longa estirpe do último labrego /
Non coma as estirpes dos reis
ciscadas en múltiples pazos e alcázares
en países diversos
senón as estirpes campesiñas
xeraciós e xeraciós
xuntas á porta das casas pechadas
na escaleira de pedra
ou nas raigañas fóra dunha árbore coma esta.
Estirpes da gleba
amosados mortos que nin oxa o sol de Xullo
cando se erguían pra gadañar co orvallo!
Gadañarei outro ano
gadañarei en homenaxe
non por que a herba volva tenra e igual
e defender os prados gadañados á bouza.
Gadañarei coma nas grandes rogadas do Vrao
tralos gadañeiros sucesivos
lambendo con brío os calcaños de diante.
Ir e vir a gadaña canta a ritmo binario
sobre un fondo de roxe ou río contino.
O Courel. Vrao 1995.
Sons do esquecemento ou A navalla do tempo, de Mateo Feijóo, limpa un camiño novo do mesmo lugar. Onde só queda alguén para aguantar dos nomes nos camiños agónicos do Val da Limia ou na montaña do Courel, limpar camiños cegos, escoitar os sons do esquecemento, os nomes da terra, as faces dos veciños, os obxectos desbotados.
